Ruimtemakerblog

De octopus en het zwarte gat

Ik las op advies van Jasper Etten het boek ‘red de democratie’ van Manu Claes.  Claes koppelt daarin zijn ervaringen met de geslaagde strijd voor ondertunneling, overkapping en omleiding van de ringweg door Antwerpen aan het debat over vernieuwing van de democratie. Eerder las ik al de oproep van voormalig vice-voorzitter van de Raad van State Herman Tjeenk Willink ‘groter denken, kleiner doen’. De overeenkomsten tussen beide verhalen zijn frappant en net toen ik was begonnen daar iets over de schrijven lanceerde mijn ‘eigen’ gemeentebestuur in Utrecht een voorstel voor het vernieuwen van het participatiebeleid. Daarin wordt de ambitie geformuleerd om zowel de vertegenwoordigende als directe democratie te versterken. Een mooie kans om dit verhaal eens te toetsen aan de analyses van beide heren. Helaas (spoiler alert!) dat viel vies tegen. Ik licht het graag toe in de hoop dat het in Utrecht toch nog goedkomt en vooral als waarschuwing voor andere steden. 

14 maart 2019
0 reacties
Democratie, lokale democratie, participatie, publieke zaak, technocratie, Utrecht

Vertel me hoeveel harmonieën u heeft en ik vertel u hoe sterk uw cultuur, economie en bestuur zijn

(column uitgesproken tijdens het cultuurcafé van Brabantkennis op 24 februari 2019 in Deurne)

Gerard Rooijakkers beschrijft in zijn mooie essay de botsing van de Brabantse commons en dragende gemeenschappen met de logica van commercie en de systeemwereld. Aan mij is gevraagd daar een meer stedelijk perspectief tegenover te plaatsen. De eerste gedachte die bij me opkwam: de vraagstukken van dragende gemeenschappen in dorpen en steden zijn eigenlijk helemaal niet zo verschillend. Zoals de treurigheid van de marktwerking, die maakt dat we steeds meer aangesproken worden als consument in plaats van als burger. [SdC1] En of het nou in steden of in dorpen is, we hebben evenveel te maken met de logica van verkokerde systemen. Die vervolgens een tapijt van beleid en regels uitrollen waaronder de menselijke maat, lokale ecosystemen en gemeenschapskracht verdwijnen.

4 maart 2019
0 reacties
Brabant, commons, gemeenschap, lichte gemeenschap, Putnam

Iedereen is een strateeg

Recent kreeg ik de vraag om voor de gemeente Almere iets te vertellen over de rol van bewoners/burgers in het strategisch vermogen van de stad. Dat vond ik een fijne vraag omdat we eigenlijk nooit zo naar burgerparticipatie kijken. In mijn kruistocht tegen een vrijblijvende aanpak van participatie ben ik gaan stoeien met het concept van collectieve intelligentie of collectieve wijsheid. Het vermogen om kennis, betrokkenheid en probleemoplossend vermogen vanuit de samenleving aan te boren.  Dat komt wel in de buurt van het idee van strategisch vermogen en was ook de aanleiding om me hiervoor te vragen.
Ik heb een boekje dat ik ruim 20 jaar geleden met anderen schreef over het strategisch vermogen van Rijkswaterstaat eens uit de kast gepakt. Wat zou daar al in staan over de rol van burgers in het strategisch vermogen? De centrale thema’s uit die analyse zijn denk ik een interessante kapstok voor dit vraagstuk. Het gaat achtereenvolgens om ‘de antenne voor zwakke signalen voor verandering’, ‘het organiseren van tegendraadsheid ten opzichte van je eigen (verkokerde) logica’, ‘een groot en divers reservoir aan kennis tot je beschikking hebben’ en ‘intensief strategisch grensverkeer tussen de overheidsorganisaties, politiek en samenleving’.  Ik zal hieronder die vier thema’s koppelen aan de rol van burgers.  

18 februari 2019
0 reacties
collectieve intelligentie, onbevangenheid, publiek domein, strategie, strategievorming, strategisch vermogen, tegenkracht, tussenruimte

Een grafrede voor participatie

(onderstaande tekst heb ik uitgesproken op de wethoudersmanifestatie ‘grensverleggers’ van Architectuur Lokaal op 29 november 2018)

Ik moet u wat bekennen. Ik heb eigenlijk een grote hekel aan participatie. Vooral omdat ik er inmiddels zoveel foute associaties bij heb dat het woord voor mij besmet is geraakt. Ik wil die oude participatiepraktijk daarom vanmiddag feestelijk met u begraven.
Ik wil niet meer meewerken aan de kruideniersparticipatie van verwachtingsmanagement en participatieladders. De angstige houding van ‘o wee als mensen toch eens het idee zouden kunnen krijgen dat ze echt wat te beslissen hebben!’
Of de inloopavondparticipatie waar er besmuikt wordt gesproken over de ‘usual suspects’ waarvan je allang weet wat ze gaan zeggen.
De geeltjesplakparticipatie van het openhalen van dromen, wensen en ideeën en dan geen flauw idee hebben wat je met die oogst aan moet.
De ‘het moet wel leuk zijn’-participatie waar ieder scherp gesprek in de kiem wordt gesmoord omdat om 3 uur de inspiratiesessies ‘omdenken’ en ‘beleidsbingo’ beginnen.
De koekoeksklokparticipatie van veel te lang in het stadskantoor zitten schaven aan kaders, dan te laat en de kort naar buiten om nog wat input op te halen en dan onder het motto ‘dat nemen we mee’ gauw weer naar binnen en de deurtjes dichtdoen.
De afschuifparticipatie van laat ontwikkelaars en adviesbureaus het gesprek maar voeren dan hoeven wij onze handen en er niet aan te branden.
De ‘aai over de bol’-participatie waarbij we pluimen uitdelen aan betrokken burgers maar  hen geen plek gunnen binnen onze eigen systemen en werkwijzen.
De afvinklijstparticipatie van ‘dat hebben we gelukkig ook weer gehad, nu kunnen we weer gewoon aan het werk en in andere kamers de echte zaken gaan doen.’
De braaftaalparticipatie waarbij alles wat de strijd om, en liefde voor de leefomgeving interessant en schurend maakt wordt gesmoord in zielloze proces- en beleidstaal. (meer…)

30 november 2018
22 reacties
buurtrechten, collectieve intelligentie, democratische vernieuwing, participatie, zeggenschap, zorg voor elkaar, zorgzame samenleving

Onmogelijke opdrachten maak je met de stad

Vandaag was ik bij de presentatie van het plan voor de bebouwing van het Smakkelaarsveld in Utrecht. Op de sociale media zie ik (terecht) veel waardering voor deze bijna onmogelijke opdracht. Een ingewikkelde plek ingeklemd tussen autoweg, superdruk fietsverkeer, water, spoor, tram- en busbanen. En gestapelde eisen rond wonen, publieke toegankelijkheid, groen, rust, vertier, kunst, geluidsnormen, fijnstofnormen, verkeersafwikkeling enzovoorts. Ook nog met een pijnlijke geschiedenis van niet gerealiseerde plannen. De gemeenteraad had nog de opdracht meegeven dat dit toch echt een fijne plek voor de stad moest worden. En zoals iemand het uitdrukte ‘ het leek er soms op dat we hier alles goed moesten maken van wat elders in het stationsgebied niet was gelukt’. Met name het feit dat de opdracht van het referendum uit 2002 om een groen stationsgebied te realiseren op zijn zachtst gezegd nog niet zo goed gelukt is mocht zich hier niet herhalen. (meer…)

7 september 2018
7 reacties
maatschappelijke gebiedsontwikkeling, participatie, tenderprocedure, Utrecht

Verhalen Frans Soeterbroek 2018-2019

(meer…)

3 september 2018
0 reacties

Worden we met z’n allen gelukkiger van lokaal initiatief?

{Onderstaande tekst sprak ik gisteravond uit bij een bijeenkomst ‘waar begin je aan?’ over zelfbouw en mede-opdrachtgeverschap bij woningbouw  georganiseerd door Architectuur Lokaal.}

Ik hoor het initiatiefnemers die moeten ploeteren te midden van procedures, regels, geldzorgen en tegenvallers vaak zeggen: ‘als ik van tevoren geweten wat er allemaal bij komt kijken dan was ik er niet aan begonnen.’ Gelukkig volgt daar meestal de relativering achter: ‘maar ik ben blij dat ik dat niet wist want het was het uiteindelijk wel waard om te doen.” Het is een avontuur met een grote aanslag op je zielenrust en een onzekere beloning. Ik ben zelf opdrachtgever van zoiets simpels als de bouw van een klein vakantiehuisje en daar heb ik al slapeloze nachten van. Petje af voor jullie. De beweging van zelfbouw heeft nog een beperkte omvang maar is wel groeiende.
Zo hoorde ik 2 maanden geleden dit op de Radio: ‘De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland meldde deze week dat meer dan 11 procent van de nieuw gebouwde huizen vorig jaar een zelfbouwhuis was. Zelfbouw is niet alleen lucratiever voor beleggers en bewoners, het schept ook de voorwaarden voor meer geluk en gezondheid voor de bewoners en gebruikers. Dat betekent wel iets voor hoe je het in de bouw aanpakt met elkaar.”

De hamvraag is of steden meer ruimte willen maken voor dit geploeter dat uiteindelijk toch tot iets van geluk lijkt te leiden terwijl ontwikkelaars ons alles op een presenteerblaadjes lijken aan te reiken. (meer…)

13 juli 2018
0 reacties
Adri Duijvesteijn, burgerinitiatief, collectieve intelligentie, gelukkige stad, gemeenschap, initiatiefnemers, sociaal kapitaal, wonen, zelfbouw

Het leed dat conferentie, congres of symposium heet

Scene 1
“Goedemorgen allemaal, hebben we er een beetje zin in vandaag? …. Nou dat is nog wel wat lauwtjes, nog een keer, HEBBEN WE ER EEN BEETJE ZIN IN? Ik zie het al, u moet allemaal nog wat warmdraaien. Ga even allemaal staan, ja goed zo, armen omhoog, en even heen en weer zwaaien,.. ja dat gaat al beter. En nu allemaal even linksom draaien en met uw buurman of buurvrouw uitwisselen wat u vandaag komt halen en brengen…….”

(meer…)

27 juni 2018
0 reacties
conferentie, congres, ritueel, symposium

Een fijne stad maken vergt strijd en gemeenschapsvorming

Ik merk dat mijn pleidooien voor het aan elkaar koppelen van het bouwen van de stad en het bouwen aan gemeenschappen en sociaal kapitaal voor veel mensen in de wereld van stadsontwikkeling een nieuw perspectief oplevert. Zo kijken ze er meestal niet naar. Wanneer je dat wel consequent doet kantelt ook je beeld over hoe je een leefbare en inclusieve stad ontwikkelt. Daarom blijf ik de goede voorbeelden daarvan zoeken en deel ik die graag met iedereen. De afgelopen weken vond ik weer een paar mooie.

(meer…)

1 juni 2018
2 reacties
community, gemeenschap, leefbaarheid, sociaal kapitaal, strijd

Wat gaat er schuil achter het containerbegrip participatie?

onderstaande column schreef ik voor het blad Architectuur Lokaal nr 91, voorjaar 2018 

Weg met het P-woord

Vaak word ik gevraagd om iets te vertellen of te adviseren over participatie. Even zo vaak fantaseer ik er over hoe fijn het zou zijn als dit P-woord nooit zou zijn bedacht of in de strijd tegen leeg jargon niet meer zou worden gebruiken. Dan zouden we veel preciezer moeten praten over de zaken die onder dit containerbegrip schuilgaan en er echt toe doen.
Om te beginnen het mobiliseren van collectieve intelligentie waarbij de kennis die wij als betrokken burgers en experts samen hebben bij elkaar wordt gebracht en om wordt gezet in beleid en plannen. Denk aan fenomenen als stadslabs, burgerjury’s, buurttafels en stadsgesprekken. (meer…)

29 mei 2018
0 reacties
bewonersmacht, collectieve intelligentie, participatie, zorg voor elkaar