Ruimtemakerblog
Ruimte maken en lichtheid brengen in de wereld van taaie systemen, drukdoenerij en ingewikkelde spelletjes is mijn specialiteit en drive. In dit blog vertel ik wat ik als adviseur meemaak en wat ik aan zwaarte en lichtheid in mijn omgeving en in de media tegenkom. Hopelijk prikkelt en inspireert het u. Graag reacties en adviezen. U kunt mij ook volgen op het twitteraccount ‘ruimtemaker’ waar blogberichten zullen worden aangekondigd: Twitter.
Frans Soeterbroek, Ruimtemaker
Tags
ambtenaren Amsterdam burgerparticipatie collectieve intelligentie democratische vernieuwing dialoog eigenaarschap gebiedsatelier gebiedsontwikkeling gemeenteraad gemeenteraadsverkiezingen grondbeleid koekoeksklokparticipatie leiderschap lichtheid lokale democratie lokale initiatieven maatschappelijke gebiedsontwikkeling menselijke maat omgevingsvisie omgevingswet organische gebiedsontwikkeling organisch ontwikkelen participatie participatiesamenleving publiek domein publieke zaak regio Rotterdam samen stad maken schurende verhalen sociaal kapitaal stadmakers stadsontwikkeling systeemwereld technocratie tijdelijkheid Utrecht Utrechtse Ruimtemakers vastgoed waardecreatie wijkaanpak wijkcoöperatie wonen Zwolle
Vijf hefbomen voor stads- en gebiedsontwikkeling nieuwe stijl
Eind oktober organiseerden we met ons netwerk van Utrechtse Ruimtemakers het ‘enige echte Utrechtse vastgoeddiner’. Het was een reactie op het Utrechtdiner dat eerder plaatsvond bij de Expo in Munchen waar de klassieke partijen die de stad maken elkaar ontmoetten. Wij bouwden bij ons diner aan een nieuwe tafelschikking voor vastgoed- en gebiedsontwikkeling waar lokale initiatiefnemers een prominente plek aan tafel hebben. De 100 aanwezigen rouleerden over tien thematafels. Ruimtemaker Marit Overbeek schreef er dit mooie verslag over.
De oogst van de avond was rijk genoeg om er wat bredere lessen uit te halen voor Utrecht en andere steden en ik heb met het oog daarop de verslagen van de tafels nog eens doorgenomen. Hieronder zijn ze vertaald in vijf bewegingen die we met elkaar graag gemaakt zien worden. Het lijkt me een mooie basis voor verdere gesprekken tussen initiatiefnemers, lokale overheid en de vastgoedsector (bouwers, ontwikkelaars en beleggers). Zo bouwen we stap voor stap aan die nieuwe tafelschikking.
17 november 2014
0 reacties
gebiedsontwikkeling, initiatiefnemers, klein maken, ontwikkelaars, organische gebiedsontwikkeling, stadsmakers, tafelschikking, Utrecht, vastgoed, vastgoeddiner, waardencreatie
De rijke oogst van organisch ontwikkelen met de stad
Afgelopen dinsdagavond kwamen 100 mensen uit Kampen en uit de regio naar het oude stationsgebouw aan de kamperlijn. Dat is sinds een half jaar weer in gebruik als gebiedsatelier voor het omliggende gebied, Bolwerk Buitenwacht. Er werd samen gegeten, de balans van die eerste maanden werd opgemaakt en daarover werd doorgepraat. Het was een bijzondere avond.
Ik begeleid dit gebiedsproces in opdracht van Zwolle Kampen Netwerkstad (ZKN) en we hebben er voor gekozen om deze toplocatie voor stad en regio vanuit het principe van organisch ontwikkelen aan te pakken. Dat is al uniek omdat dat meestal wordt gedaan voor rauwe gebieden aan de randen van de stad waar wel wat mag worden geëxperimenteerd met een nieuwe aanpak. Maar hier hebben we het over de toegangspoort en etalage van de stad, met zicht op de Hanzestad aan de overkant van de IJssel, volgens velen het mooiste uitzicht van Nederland. En het is ook nog de plek waar vele (spoor-, water-, fiets-, auto-)wegen in het nationaal landschap IJsseldelta samenkomen. Een bijzondere plek met nog veel ruimte die wel een flinke opknapbeurt en impuls kan gebruiken.
Minstens zo bijzonder is dat we het oppakken met de lokale gemeenschap. Want ook dat kom je bij organische gebiedsprocessen zelden tegen. Die zijn meestal een zaak van overheden of een samenspel tussen enkele lokale initiatiefnemers en de gemeente. Organisch heeft hier dus ook betrekking op de sociale kant van de stad: welke betekenis heeft de ontwikkeling van dit gebied voor de gemeenschap?
De oogst van dit eerste half jaar vind ik indrukwekkend en leerzaam. Wat zijn voor mij de meest bijzondere lessen?
30 oktober 2014
0 reacties
burgerparticipatie, cocreatie, gebiedsatelier, gebiedsontwikkeling, kampen, organisch ontwikkelen, organische gebiedsontwikkeling, stations, Zwolle
Regels verander je door samen te gaan knutselen
Vorige week kwam in het nieuws dat de gemeente Hollandse Kroon 80 % van de regels uit de APV gaat schrappen onder het motto ‘dat kunnen de mensen zelf wel onderling regelen’. De reacties op de sociale media waren grotendeels positief: ‘weg met de regelzucht’. Maar ik las ook verontruste reacties als’ dat gaat een hoop bomen de kop kosten’ en ‘de gemeente zegt: zak allemaal maar in de stront”. Die kritische reacties leggen een belangrijk probleem bloot: gemeenten die denken dat ze burgers een plezier doen door zonder overleg met diezelfde burgers regels af te schaffen of te verbeteren zullen bedrogen uitkomen. Zeker waar gesleuteld wordt aan regels die betrekking hebben op de onderlinge relaties tussen inwoners is het oerstom om die vanachter het bureau te gaan veranderen. Dat doe je in dialoog met je inwoners.
Dat doet mijn gemeente Utrecht toch beter. Afgelopen donderdag organiseerde ze een oploop om de stad mee te laten denken over aanpassing van het aanbestedingsbeleid (via de principes ‘right to challenge’ en ‘social return’), over het werken met buurtbegrotingen en over de opzet van een initiatievenfonds door 2 andere regelingen samen te voegen. De gemeente nam daarmee het stokje over van het initiatief dat wij met ons netwerk van Utrechtse ruimtemakers juni jongstleden hadden genomen. Met de opbrengst van dit initiatief in de hand konden we een volgende stap zetten. Daar vallen al een paar mooie lessen uit te trekken die ook elders toepasbaar zijn.
20 oktober 2014
0 reacties
aanbesteden, knutselen, maatschappelijk aanbesteden, regels, regelsysteem, regelzucht, right to challenge, Utrecht
We hebben goud in handen met het idee van de gelukkige stad
De afgelopen week heb ik het boek Happy City van Charles Montgomery gelezen. De ondertitel ‘transforming our lives through urban design’ deed me het ergste vrezen: geluk als een ontwerpopgave voor professionals in plaats van het resultaat van ons samenleven als stadsbewoner. Maar dat viel erg mee. Het boek is een goed gedocumenteerd pleidooi voor stedenbouw die de menselijke maat, leefbaarheid, rechtvaardige verdeling en verbondenheid centraal stelt. En tegen de tijd dat de opsomming van onderzoeken begint te irriteren (‘bij architecten worden andere delen van hun brein geactiveerd als ze naar een afbeelding van een gebouw kijken’, ‘mensen zijn aardiger voor elkaar in een lift die naar boven gaat dan in een lift die naar beneden gaat’) schakelt Montgomery naar de grotere verbanden en de machten daarachter.
De climax van het boek is een warm pleidooi voor bewoners die de straat veroveren op de overheid, de auto en de geboden en verboden in de publieke ruimte. Instemmend citeert Montgomery hier Jane Jacobs: ‘cities have the capability of providing something for everybody, only because, and only when, they are createod by everybody.’ Zo is het maar net.
24 september 2014
1 reacties
agora, duurzaamheid, fietsen, geluk, gelukkige stad, happy city, menselijke maat, ontmoeting, openbare ruimte, sociaal kapitaal
De wrijving tussen stadsontwikkeling en wijkaanpak in Seattle
Vorige maand was ik in Seattle. Met fijne aanbevelingen van collega Joop Hofman kon ik daar een aantal gesprekken voeren over stadsontwikkeling, wijkaanpak en lokale democratie. Lokaal en internationaal icoon van de wijkaanpak Jim Diers vertelde me uitgebreid over de boeiende geschiedenis van de wijkaanpak in Seattle en zijn cruciale rol als topambtenaar rond de eeuwwisseling. Zijn benadering is prettig licht: wat mensen samen doen bepaalt de kracht van de wijken en professionalisering, bureaucratisering en inkapseling van de wijkaanpak moet je dan ook zo veel mogelijk voorkomen. Maar dat blijkt in Seattle nog niet zo makkelijk.
21 augustus 2014
1 reacties
amazon, communities, diers, lichtheid, openbare ruimte, seattle, stadsontwikkeling, wijkaanpak
Het publieke gebouw is een publieke zaak
(deze opinie werd mei 2014 gepubliceerd in het blad de Architect)
De afgelopen tijd zijn veel publieke gebouwen gesneuveld in de raadzaal. Terwijl de lokale politiek met elkaar overhoop ligt, rijst de vraag waarom de inwoners niet worden betrokken bij de besluitvorming. Want burgers zijn prima in staat om over grote publieke projecten mee te denken en mee te beslissen, aldus Frans Soeterbroek, socioloog en bestuurlijk adviseur. “Wie denkt dat je hiermee alleen maar middelmatige oplossingen voor de stad binnenhaalt, is het anno 2014 niet waard een stad te besturen.” Hij schreef een genuanceerd opiniestuk in de Architect waarin hij lokale overheden tools aanreikt om de besluitvorming rond gemeentelijke projecten soepel te laten verlopen.
30 juni 2014
0 reacties
burgerparticipatie, controverses, great planning disasters, lokale democratie, publiek gebouw, publieke zaak, stadsplanning, strategisch spel
de versnellingsagenda maatschappelijk aanbesteden
In het kader van het versterken van lokaal initiatief is het idee van maatschappelijk aanbsteden in opkomst. Dat houdt in dat burgers en kleine maatschappelijk ondernemers mee kunnen dingen naar opdrachten die tot nu toe altijd gaan naar grote instituties en marktpartijen. Die beweging is geïnspireerd op de uit Engeland overgewaaide principes van ‘right to bid’ en ‘right to challange’. Met ons netwerk van Utrechtse Ruimtemakers organiseerden we afgelopen vrijdagavond onder de noemer stadsmakersdialoog een mooie oploop met initiatiefnemers, raadsleden en ambtenaren over publieke fondsen, overheidsopdrachten en zeggenschap over buurtgelden. Hier het verslag en de conclusies uit die bijeenkomst.
Eerder deze maand was ik bij de ‘parade maatschappelijk aanbesteden’ die het ministerie van BZK organiseerde. Daar werd een staalkaart van experimenten met deze aanbestedingspraktijk gepresenteerd. Uit beide bijeenkomsten zijn wat interessante lessen te trekken. (meer…)
25 juni 2014
0 reacties
gemeente, lokale initiatieven, lokale netwerken, maatschappelijk aanbesteden, Utrecht, wijkcoöperatie
“de bepaling werd geschrapt dat iedereen in de organisatie moest begrijpen hoe de contracten werkten”
De Volkskrant deed vanochtend verslag van het verhoor van Erik Staal oud-topman van corporatie Vestia voor de parlementaire enquêtecommissie die gaat over de drama’s bij de corporaties. Voorspelbare berichtgeving over het wel of niet nemen van de verantwoordelijkheid en het betuigen van spijt voor het grote fiasco met de derivaten. Op zich relevante vragen die echter wel afleiden van waar het vooral om gaat. Het is zaak om tussen de regels te blijven zoeken naar de belangrijkste lessen om maatschappelijke organisaties het spoor niet bijster te laten raken. Die lessen zitten verstopt in deze twee zinnen: “het treasurystatuut wordt aangepast zodat er niet langer 2 handtekeningen nodig zijn om een derivatencontract af te sluiten. De V. mocht voortaan ook gaan speculeren en de bepaling werd geschrapt dat iedereen in de organisatie moest begrijpen hoe de contracten werkten.”
13 juni 2014
0 reacties
checks and balances, complexiteit, fraude, semi-publieke organisaties, Vestia
Regionaal samenwerken vanuit de samenleving
Een van de lastigste vragen in de vernieuwing van het lokale bestuur is hoe de wereld van lokale kracht met veel ruimte voor maatschappelijk initiatief zich verhoudt tot die van regionale samenwerking met zijn cultuur van bestuurlijke afstemming. Ik schreef daar recent dit blog over. Afgelopen donderdag stond dat thema centraal in een bijeenkomst van de zogeheten Brabantse Wal-gemeenten Bergen op Zoom, Steenbergen en Woensdrecht. Met ambtenaren uit die gemeenten ben ik opzoek gegaan naar hoe je regionale samenwerking een impuls kunt geven, juist door burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties een grotere rol te geven in beleid en uitvoering. En daarbij kwam ook aan de orde welke eisen je aan de werkwijze van gemeenten moet stellen om de brug met ‘buiten’ te kunnen slaan. Dat leverde mooie inzichten en acties op. De inzichten in 4 bewegingen.
26 mei 2014
0 reacties
ambtenaren, lokale initiatieven, netwerksamenleving, regio, speldenprik, verhalen
“wij gaan niet meer naar de vastgoedbeurs in Cannes”
Afgelopen vrijdag werd het nieuwe coalitie-akkoord voor Utrecht gepresenteerd door D’66 , Groen Links, SP en VVD. Het is qua toonzetting een fijn verhaal waarin het besef dat je als gemeentebestuur de inwoners van de stad nodig hebt om er wat van te maken goed doorklinkt. Maar dan gaat het natuurlijk vooral om goede bedoelingen. De hamvraag is hoe deze manier van besturen in het beleid doordringt. En als Utrechtse ruimtemaker op zoek naar de inhoud werd ik vooral verrast door dat ene opvallende zinnetje dat onderaan de paragraaf ruimte en wonen bungelt: “wij gaan niet meer naar de vastgoedbeurs in Cannes”. Waarom is dit zinnetje zo belangrijk? (meer…)