maatschappelijke gebiedsontwikkeling
Tags
ambtenaren Amsterdam burgerparticipatie collectieve intelligentie democratische vernieuwing eigenaarschap gebiedsatelier gebiedsontwikkeling gemeenteraad gemeenteraadsverkiezingen grondbedrijven ketenomkering koekoeksklokparticipatie leiderschap lichte sturing lichtheid lokale democratie lokale initiatieven maatschappelijke gebiedsontwikkeling menselijke maat omgevingswet organische gebiedsontwikkeling organisch ontwikkelen participatie participatiesamenleving publiek domein publieke zaak regio Rotterdam samen stad maken schurende verhalen sociaal kapitaal stadhuis op straat stadmakers stadsontwikkeling systeemwereld technocratie tijdelijkheid Utrecht vastgoed verhalen waardecreatie wijkaanpak wonen ZwolleHoe vervlecht je ruimtelijke ontwikkeling met gemeenschapsontwikkeling?
De afgelopen periode ben ik veel bezig geweest met een thema dat me erg aan het hart gaat. Hoe ruimtelijke ontwikkeling en gemeenschapsontwikkeling te vervlechten. Vorige week kwamen drie projecten waar dat speelt toevallig samen in mijn agenda en dat is een mooie aanleiding om wat algemene lessen te trekken. Die drie voorbeelden stemmen me hoopvol maar ik ben allerminst optimistisch over de vraag of ze een nieuwe norm zullen stellen. Ik zie leefwerelden en systeemwerelden nog steeds hard botsen ondanks de vele beloften het dit keer anders te doen dan een rigide top-down planningsbenadering. Ruimtelijke ontwikkeling en gemeenschapsontwikkeling staan nog ver van elkaar af. Wellicht helpen mijn inzichten om daar iets structureels aan te doen. Hierbij in de vorm van een mini-essay mijn handreikingen om het wel anders aan te pakken.
(meer…)
3 oktober 2024
0 reacties
Amsterdam, Eindhoven, gemeenschapsontwikkeling, leefwereld, lichte sturing, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, participatie, prijsvraag, ruimtelijke ontwikkeling, stedenbouw, systeemwereld, wooncoöperatie, Zuidplas
niet participeren maar mobiliseren
In haar jongste boek “Wij zijn de stad” beschrijft journalist Floor Milikowski aan de hand van een serie interviews met actieve Amsterdammers treffend waar het op dit moment aan schort. Zij botsen op een werkwijze van de gemeente die niet gebouwd is op het idee dat zij de onmisbare bondgenoot zijn voor een ander manier van stads- en wijkontwikkeling. De activistische architect Wouter Pocornie hekelt in een van de verhalen de oppervlakkigheid waarmee de ambtenaren en de door hen ingeschakelde placemaking- en participatiebureaus te werk gaan: “de gesprekken blijven altijd aan de oppervlakte, de echte vragen worden niet gesteld: van wie is de grond van de stad,? Van wie zijn de stenen? Van wie zijn de buurten? Heeft degene met het meeste geld de meeste ruimte of zijn er andere afwegingen mogelijk?”
Afgelopen dinsdag was ik bij twee bijeenkomsten in Amsterdam over het samen maken van de stad waar die vragen wel werden gesteld. De eerste ging over de gebiedsontwikkeling van de toekomstige wijk Havenstad en de andere over hoe een van de pijlers onder de omgevingsvisie Amsterdam 2050 ‘samen stad maken’ (volgens wethouder Marieke van Doorninck het belangrijkste onderdeel van de omgevingsvisie!) om te zetten in een uitvoeringsagenda. Voor mij stonden beide bijeenkomsten in het teken van de vraag hoe we komen van de wereld waarin het gaat om het bevorderen van participatie en burgerinitiatief naar een aanpak waarbij de stad wordt gemobiliseerd, de machtsvraag wel indringend wordt gesteld en de ontwikkelmodellen daarop worden aangepast. Mijn ervaringen afgelopen dinsdag sterkte me in het idee dat actieve bewoners en gemeente samen de logica van de huidige manier van stadsontwikkeling kunnen laten kantelen. Maar daarvoor moet de gemeente wel de nek uitsteken en inderdaad inzetten op mobiliseren in plaats van participeren.
(meer…)
8 november 2021
1 reacties
Amsterdam, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, omgevingswet, participatie, samen stad maken, stadsontwikkeling
Het goede leven wordt u aangeboden door projectontwikkelaars
Er is een stilzwijgende privatisering van de wijkaanpak en de sociale opgave bezig richting projectontwikkelaars. Zij nemen met steun van gemeenten en corporaties de regie op zich van het herstructureren van wijken en de programmering van nieuwe wijken. En daarbij werpen ze zich op als brengers van het goede leven en aanpakkers van de grote sociale vraagstukken. Ik mocht recent in discussie met directeur Esther Fleers van Heijmans naar aanleiding van dit interview waarin ze op basis van haar eigen rol in Den Haag Zuidwest ontwikkelaars presenteerde als regievoerders van de wijkaanpak 4.0: ‘We vervullen steeds meer een verbindende rol tussen het fysieke en sociaal-maatschappelijke domein.’ Ook in Rotterdam Zuid en Overvecht in Utrecht zien we de voorbeelden waarbij ontwikkelaars (met corporaties op de bagagedrager van de sloop-nieuwbouwaanpak) regie voeren of herstructurering van de wijken en die brugfunctie claimen.
En bij nieuwe wijken zien we hoe ontwikkelaars totaalconcepten lanceren voor het goede leven in de door hen te bouwen wijken. Vorige week mocht ik in gesprek met Onno Dwars van Ballast Nedam over de pretentie dat zijn bedrijf in staat is nieuwe woonwijken te bouwen waar mensen jaren langer leven dan in ‘gewone’ wijken. Ook in ander projecten zie je ontwikkelaars die grote broek aantrekken met vaak een vette hipstersaus er overheen. Klik eens op het filmpje op deze website over het nieuwbouwproject in de voormalige Bijlmerbajes. Tijd om even goed te duiden wat de impact is van deze trend, binnen welke kaders het een functie kan hebben en geen ongelukken veroorzaakt.
18 oktober 2021
0 reacties
community, gezonde stad, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, projectontwikkelaars, Utrecht, wijkaanpak
De wooncrisis, de onderliggende systemen en de gemeenteraadsverkiezingen
Zondag 12 september aanstaande is er het grote woonprotest in Amsterdam. Ik steun van harte de eisen die de organisatoren daarbij in beeld brengen: radicaal inzetten op betaalbaar wonen, stoppen met de discriminerende mengstrategie van wijken, meer armslag voor corporaties, afschaffen van de verhuurdersheffing en het weren van de opkopers van panden.
De vraag is wel hoe je voorkomt dat er een serie van ad hoc maatregelen wordt genomen zonder dat het onderliggende systeem van de neoliberale woon-, grond- en vastgoedmarkt wordt opengebroken. Ook ben ik bang dat het grote beroep dat op het Rijk wordt gedaan niet zal leiden tot wezenlijk andere afwegingen over onze ruimtelijke ordening. Minstens zo belangrijk is te werken aan democratisering en vermaatschappelijking van de besluitvorming over geld, grond, vastgoed en gebiedsontwikkeling. En daarbij kan meer gerealiseerd worden op lokaal niveau dan het soms lijkt. Met de gemeenteraadsverkiezingen in aantocht kunnen en moeten we daarvan een groot issue maken. Ik heb vier adviezen om via deze lijn de agenda van het woonprotest te verdiepen en de programma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen te voeden.
7 september 2021
4 reacties
gemeenteraad, gemeenteraadsverkiezingen, grondbedrijven, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, regio, vastgoed, wonen, wooncrisis
coronacrisis en de toekomst van gebiedsontwikkeling
Onderstaand verhaal over de lessen uit de coronacrisis voor gebiedsontwikkeling schreef ik voor gebiedsontwikkeling.nu
Frans Soeterbroek, adviseur maatschappelijke gebiedsontwikkeling, legt in zijn #crisiscollege uit hoe we de nieuw ontdekte zin van ons leven en gemeenschapszin kunnen aanwenden voor gebiedsontwikkeling. Mits we er werk van maken, waarschuwt Soeterbroek daarbij, want anders keren we na de crisis weer terug naar het oude normaal. “Hoe voorkomen we dat geld in de vorm van winsten en speculatie wegvloeit? En hoe kunnen we juist lokale netwerken bouwen waar we samen waarde creëren en opbrengsten herinvesteren?”
Ik kreeg het verzoek om iets te schrijven over de lessen van de coronacrisis voor de wereld van gebiedsontwikkeling. Dat is best lastig want het lijkt nu even over heel andere dingen te gaan dan de logica van die wereld. Maar misschien is dat ook gelijk de belangrijkste les die er valt te trekken: de aanpak van gebiedsontwikkeling veel beter verbinden met wat nu boven komt drijven als waar het echt over moet gaan als we op onszelf zijn teruggeworpen. Dan heb ik het over gezondheid, onze leefruimte, de publieke zaak, saamhorigheid, de improvisatiesamenleving en onze collectieve intelligentie. Voor wat het waard is: hier mijn eerste lessen.
(meer…)
14 april 2020
0 reacties
coöperatieve gebiedsontwikkeling, corona, gebiedsontwikkeling, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, vloeibare systemen
stedelijke vernieuwing als herexamen voor de overheid
Een van de leukere opdrachten die ik momenteel doe is het zijn van ‘kritische vriend’ van de stedelijke vernieuwing in Almere. Een blik van buiten bieden op de aanpak van de stedelijke vernieuwing zonder zelf daarin een actieve rol te hebben. Dapper van de gemeente om zich daarin kwetsbaar op te stellen. Ik denk met 2 andere kritische vrienden mee met de verantwoordelijke wethouder en haar ambtenaren over de aanpak in Almere Haven en Buiten. Naast het reageren op dingen die me opvallen en het geven van praktische adviezen vat ik mijn rol ook zo op dat ik zoek naar blinde vlekken in de onderliggende vernieuwingsfilosofie. Het geeft me ook de kans om mijn eigen benadering van maatschappelijke gebiedsontwikkeling te testen aan de praktijk aldaar en dat af te zetten tegen wat ik elders tegenkom.
Hoewel in alle steden iedereen roept dat elke situatie uniek is en maatwerk vereist zie ik een logica in de Nederlandse herstructureringspraktijk die zo dominant is dat die overal de toon zet en alternatieve benaderingen wegdrukt. Ik wil daarom even een vergrootglas zetten op wat ik als blinde vlek in de stedelijke vernieuwing zie. Dit om lokaal een betere mix van benaderingen te vinden. Een belangrijke zaak omdat dit is waar we in de steden het meeste mee te maken hebben en krijgen: een permanent proces van vernieuwing en herstructurering in de bestaande wijken.
4 maart 2020
0 reacties
Almere, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, organisch ontwikkelen, programma's, stedelijke vernieuwing, wijkdemocratie, wonen
Zet een rem op grote marktgestuurde projecten
In de haast om de grote opgaven rond wonen, energie, mobiliteit en klimaat in de geest van de omgevingswet (uitnodigend, integraal) aan te pakken worden de ambities met grote projecten en integrale gebiedsontwikkeling opgestuwd. Wat me daarbij zorgen baart is dat deze aanpak in de praktijk synoniem is aan ‘we maken in 1 keer een heel groot en duur plan dat eigenlijk alleen door ontwikkelaars met veel geld van banken en institutionele beleggers achter zich kan worden gerealiseerd’. Oftewel de wereld van grote projecten is een wereld waarin we stedelijke ontwikkeling uitbesteden aan de markt. Dat is bepaald geen gelukkige combinatie zo heb ik vaak verkondigd. Mijn pleidooi voor het alternatief van maatschappelijke stads- en gebiedsontwikkeling wordt door mensen die de markconforme aanpak omarmen vaak gelabeld als ideologisch. Tot op zekere hoogte is dat ook zo, net zo goed als de huidige gangbare praktijk ideologisch gestut is op het neo-liberale ideaal van de concurrerende stad. Maar mijn kritiek gaat dieper en is ook feitelijker. Ik heb genoeg perverse effecten van de gangbare manier van project- en gebiedsontwikkeling gezien om daar buikpijn van te krijgen. Tijd om dat eens op een rij te zetten en het wat systematischer af te zetten tegen dat idee van maatschappelijke gebiedsontwikkeling gebouwd op maatschappelijke waarde(n). Een aanklacht in 5 bedrijven die uiteraard niet onverkort op ieder soort grootschalige gebiedsontwikkeling of groot project van toepassing is maar hopelijk voldoende aan het denken zet om serieuzer te kijken naar alternatieven.
(meer…)
11 december 2019
2 reacties
casinokapitalisme, grote geld, grote projecten, integrale gebiedsontwikkeling, jane jacobs, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, organische gebiedsontwikkeling
‘als ik dit van tevoren had geweten was ik er nooit aan begonnen’
Afgelopen week mocht ik in een jury de eindpresentaties beoordelen van een kort leertraject over burgerplanvorming bij gebiedsontwikkeling, verzorgd door LSA en KNHM. Als voorproefje van die leergang had ik op verzoek van hen een masterclass over dit thema verzorgd en ik bedacht me dat het geen kwaad kan om nog een paar dingen daaruit breder te delen. Ik ga het hier niet hebben over een aantal basisnoties voor ieder initiatief (heldere en wervende boodschap, krachtenveldanalyse, netwerk opbouwen, haalbaar plan, financiering regelen etcetera). Ik richt me in dit verhaal op de vraag hoe je het ingewikkelde dansje met de systeemwereld van gemeentelijke planprocedures, grond- en vastgoedbeleid en gebiedsontwikkeling op een soepele manier kunt uitvoeren. En vooral hoe je niet verstrikt raakt wanneer het been dat zich aan wil passen aan die danspartner een andere kant op gaat dan het been dat beweegt op de maat van de eigen drijfveren en onbevangenheid. Hier komen mijn belangrijkste lessen, geschreven voor de initiatiefnemers maar hopelijk doen de mensen die hen daarbij kunnen helpen er ook hun voordeel mee.
(meer…)
25 november 2019
2 reacties
ambtenaren, bewonersinitiatief, burgerinitiatief, businesscase, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, meervoudige waardecreatie, systeemwereld, systemen hacken, vloeibare systemen
Het democratisch gat bij gebiedsontwikkeling in de geest van de omgevingswet
Eind 2016 werd ik gevraagd om mee te denken over de organische gebiedsontwikkeling in de Noordvleugel van de Randstad en dat deden we op een toepasselijke plek, het Hembrugterrein in Zaanstad. Ter plekke werd tijdens een rondleiding terloops opgemerkt dat de eigenaar van het terrein, het Rijksvastgoedbedrijf net had besloten om het gehele gebied in 1 keer op de markt te brengen. Dat betekende feitelijk dat er een einde kwam aan het organische proces dat met gemeente, provincie en lokale ondernemers in gang was gezet. Ik sprak mijn teleurstelling daarover uit omdat ik voor me zag hoe een bijzondere gebiedsontwikkeling (organisch = stap voor stap, voortbouwen op wat er is, met open eindbeeld en lokaal gestuurd) werd ingeruild voor iets heel klassieks en topdowns. En ik vond het eigenlijk ook een beetje vals spel: veel partijen droegen bij aan een bijzondere vorm van waardeontwikkeling en toen het terrein lekker in de schijnwerpers stond trok de eigenaar zijn eigen plan en incasseerde de opbrengst.
(meer…)
8 mei 2019
0 reacties
Democratie, gebiedsontwikkeling, hembrug, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, omgevingswet, organische gebiedsontwikkeling
Onmogelijke opdrachten maak je met de stad
Vandaag was ik bij de presentatie van het plan voor de bebouwing van het Smakkelaarsveld in Utrecht. Op de sociale media zie ik (terecht) veel waardering voor deze bijna onmogelijke opdracht. Een ingewikkelde plek ingeklemd tussen autoweg, superdruk fietsverkeer, water, spoor, tram- en busbanen. En gestapelde eisen rond wonen, publieke toegankelijkheid, groen, rust, vertier, kunst, geluidsnormen, fijnstofnormen, verkeersafwikkeling enzovoorts. Ook nog met een pijnlijke geschiedenis van niet gerealiseerde plannen. De gemeenteraad had nog de opdracht meegeven dat dit toch echt een fijne plek voor de stad moest worden. En zoals iemand het uitdrukte ‘ het leek er soms op dat we hier alles goed moesten maken van wat elders in het stationsgebied niet was gelukt’. Met name het feit dat de opdracht van het referendum uit 2002 om een groen stationsgebied te realiseren op zijn zachtst gezegd nog niet zo goed gelukt is mocht zich hier niet herhalen. (meer…)