burgerparticipatie

Tags

ambtenaren Amsterdam burgerparticipatie collectieve intelligentie democratische vernieuwing eigenaarschap gebiedsatelier gebiedsontwikkeling gemeenteraad gemeenteraadsverkiezingen grondbedrijven ketenomkering koekoeksklokparticipatie leiderschap lichte sturing lichtheid lokale democratie lokale initiatieven maatschappelijke gebiedsontwikkeling menselijke maat omgevingswet organische gebiedsontwikkeling organisch ontwikkelen participatie participatiesamenleving publiek domein publieke zaak regio Rotterdam samen stad maken schurende verhalen sociaal kapitaal stadhuis op straat stadmakers stadsontwikkeling systeemwereld technocratie tijdelijkheid Utrecht vastgoed verhalen waardecreatie wijkaanpak wonen Zwolle
 

Een perfecte storm die de burger omver blaast

Afgelopen week ging ik in gesprek met onderzoekers van de Nationale Ombudsman over de vraag welke klachten van burgers er op hen af zullen komen als gevolg van de invoering van de omgevingswet. Aanleiding was mijn essay ‘omstreden plannen, onderschatte burgers’ waarin ik in een bijlage systematisch de democratische risico’s van de wet opsom. 
In mijn presentatie benadrukte ik dat weinig van de klachten die de ombudsman zal krijgen na invoering van de wet het unieke gevolg zullen zijn van die wet. Het gaat om het gecombineerde effect van ontwikkelingen die elkaar versterken en waar de wet nog een schepje bovenop doet. Het steeds zwaarder gaan leunen op marktwerking door de overheid, het overlaten van communicatie met de burger aan marktpartijen, de neiging om op de golf van ‘grote opgaven’ de (lastige) burgers voorbij te rennen, de onmacht van gemeenteraden, de beroerde informatievoorziening en de verminderde juridische armslag voor de burger veroorzaken samen een perfecte storm waar de burger overeind moet zien te blijven. Daar kan de Nationale Ombudsman in een maatschappelijk klimaat waar het vertrouwen in de overheid onder druk staat de wrange vruchten van plukken.  Mijn advies aan het instituut Nationale Ombudsman: ga vooral op zoek naar de samenloop van invoering van de wet met bovengenoemde fenomenen en kom met een serie van voorstellen om de burger niet door deze storm omver geblazen te laten worden.  

(meer…)
6 maart 2023
1 reacties
, , , ,
 

Waarom Utrecht een referendum over de groei van de stad nodig heeft

Ergens in mijn achterhoofd zat een datum verstopt waarop een politieke en maatschappelijke discussie over de groei van de stad in de kiem werd gesmoord. Ik heb het nog even nagezocht. Het was op 4 november 2015 dat de gemeente Utrecht welgeteld 1 avondje voor bewoners en andere belanghebbenden (veel projectontwikkelaars en adviseurs waren er) organiseerde over een nieuwe Ruimtelijke Strategie. Dit onder de noemer ‘stadsgesprek Utrecht groeit’. Ik wist dat er al een jaar gewerkt was aan een beleidsstuk hierover, maar toen ik vooraf vroeg of de deelnemers dat als voorbereiding konden krijgen was het antwoord ‘ nee, anders is het geen open gesprek’. Dat open gesprek viel wel tegen. De bijeenkomst werd afgetrapt met een presentatie door een ambtenaar die de groei van de stad behandelde als een natuurfenomeen waar je natuurlijk als gemeente in mee moet gaan. Toen ik de vraag stelde of de gemeente er zelf voor kiest om te groeien kreeg ik een ontwijkend antwoord. Het beeld dat Utrecht daarin een keuze had en het daarmee een politiek en maatschappelijk onderwerp zou worden moest kost wat kost vermeden worden, zo bleek mij.
Om te zien dat het ook anders kan hoef je de stad niet eens uit, maar moeten we even verder terug in de tijd. In 1998 vond er een half jaar lang een maatschappelijk debat over de toekomst van de stad plaats waarin 4 verschillende scenario’s besproken werden en er dus wat te kiezen viel. Wel even iets anders dan die ene armzalige avond waarin de grote vraag over de noodzaak van groei onbesproken bleef. 

(meer…)
1 september 2021
1 reacties
, , , , , ,
 

democratische vernieuwing in provinciale programma’s

De afgelopen jaren heb ik geregeld provincies geadviseerd over hoe dichter op de samenleving hun werk te organiseren. Eerder schreef ik dit essay over de hefbomen voor co-creatie in de provincies. Daarin doorpakken tot iets dat lijkt op democratische vernieuwing is nogal een uitdaging omdat provincies verder afstaan van de burgers dan gemeenten. En het werkveld van de provincie nodigt uit tot beleid waar steeds met moeite ‘de vertaalslag naar de burger’ moet worden gemaakt: ruimtelijk economisch beleid, regionale afstemming, mobiliteit, natuurbeleid, grootschalige  energietransitie etcetera.  Nu er in de provincies wordt gewerkt aan nieuwe programma’s heb ik wel wat praktische tips hoe de kloof met de samenleving een behoorlijk stuk kleiner te maken. 

(meer…)
19 april 2019
2 reacties
, , ,
 

Nog 1 keer over koekoeksklokparticipatie

Vorige week mocht ik een zaal vol omgevingsmanagers van de overheid toespreken over het thema ‘kortsluiting organiseren’. Hoe bouw je smokkelpaden en bruggetjes tussen al die verkokerde werelden en hoe ga je om met de spanning die dat oproept? In een bijzin zei ik ook iets over een van mijn stokpaardjes, de plaag van koekoeksklokparticipatie. De overheid die te lang alles binnenskamers houdt en dan als een koekoeksvogel eventjes naar buiten komt om de burger te horen en dan gauw weer naar binnen. Dat begrip raakte wat en bleef de hele dag rondzingen.
Dat is ook niet gek, want we zien dagelijks het onvermogen van de overheid om een gelijkwaardige en volwassen relatie op te bouwen met de burgers, terwijl de druk toeneemt om het anders te doen. Zie bijvoorbeeld het recente advies van de commissie van den Donk over meervoudige democratie,  het zoveelste met deze boodschap.

Ik kom steeds vaker wanhopige ambtenaren tegen die zich klem voelen zitten tussen de dappere woorden van politici en deskundigen over burgerparticipatie (‘ga de burger maar vragen wat we moeten doen’, ‘en nu echt van buiten naar binnen werken’) en hun eigen niet zo florissante ervaringen met diezelfde burgers: ‘we zien alleen de usual suspects’, ‘het levert niet veel meer op dan we zelf al weten’, ‘ze kijken alleen naar hun eigen achtertuin’, ‘ze zijn onderling verdeeld’, ‘wat je ook doet, ze blijven ontevreden’ enzovoorts.
Een beetje doorvragen levert op dat die ervaringen een hoog ‘wat je er in stopt, krijg je er ook uit’ gehalte hebben. Mensen te laat en reactief betrekken, weinig inspanningen om buiten de usual suspect mensen te ontmoeten, niet weten hoe je inbreng van burgers echt honoreert, participatieprocessen en expertprocessen los van elkaar organiseren, burgers slecht informeren en ondersteunen, afstand houden (‘durven loslaten’) waar burgers een actieve overheid zoeken enzovoorts. Heel wat zaken gaan daar nog mis binnen die koekoeksklok.
Laat ik mijn beeld van hoe het ook kan daar eens tegenover zetten. Wie weet hebben de worstelende ambtenaren en politici daar baat bij. (meer…)

30 juni 2016
5 reacties
, , , , , ,
 

een tochtige betonplaat als huiskamer van de stad

Stel, je woont in een van de meest progressieve steden van Nederland, zowel qua cultuur als politieke verhoudingen. Je weet uit analyses van de economische- en bankencrisis en het klimaatdebat dat het wezenlijk anders moet in de stedenbouw. Niet meer bouwen voor vastgoedbubbles, minder afhankelijk worden van banken, beleggers en ontwikkelaars, radicaal kiezen voor een circulaire economie en een groene klimaatadaptieve stad. Voor een rechtvaardige stad met minder afstand tussen mensen met veel en weinig kansen. En voor zeggenschap van mensen over hun eigen stad en leefomgeving.

Dat treft, want in diezelfde stad hanteert het gemeentebestuur als filosofie om de stad samen met de bevolking te maken en wordt er ook op veel plekken gepoogd om bewoners, lokale initiatiefnemers en zelfbouwers wat meer de wind in de rug te geven. Wat daarbij helpt is dat het de stad met het hoogste opleidingsniveau van het land is met heel veel kleine ondernemers. De stad heeft ook de luxe om scherpe keuzes te maken want ze is zeer gewild om in te wonen, werken, verblijven en investeren.
In diezelfde stad heeft de gemeentelijke Rekenkamer recent de grote financiële problemen met het muziekcentrum laten onderzoeken waar klip en klaar uit naar voren komt dat vastgoed ontwikkelen behoorlijk los kan groeien van de wereld waar het eigenlijk voor bedoeld is en die wereld opzadelt met onbetaalbare exploitatielasten.

Wanneer het gemeentebestuur van die stad, Utrecht, maart 2016 met een ruimtelijke strategie naar buiten komt dan zou je op grond van het voorgaande ongeveer de volgende tekst kunnen verwachten:

(meer…)

30 maart 2016
1 reacties
, , , , , , , ,
 

Maak van de G1000 geen hype

In gemeenteland zal 2015 ongetwijfeld het jaar van de G1000 worden. Wat is een G1000?  Een initiatiefgroep, doorgaans gesteund door de gemeente, probeert via loting of iets wat daarop lijkt een grote groep burgers bijeen te krijgen om in 1 dag een gezamenlijke agenda (veelal in de vorm van een top tien) voor de stad op te stellen. Na een aarzelend begin met Amersfoort, Uden en Maastricht lijkt het nu goed op stoom te komen. In minstens twintig gemeenten bleken er medio november 2014 al ambities voor te zijn. Dat aantal zal nu vast een stuk groter zijn. Minister Plasterk is enthousiast en heeft er al een ton beschikbaar voor gesteld. En Job Cohen gaat op zijn Thorbeckeleerstoel een onderzoeksprogramma van vier Universiteiten naar dit fenomeen leiden en dezelfde Job Cohen is ook nog eens ambassadeur van het platform G1000 Nu.  Kortom: het gaat los en vele malen zullen politici, ambtenaren en lokaal actieven elkaar in 2015 toevoegen: hebben jullie al een G1000?  Tijd voor een kritische kanttekening want als iets een hype wordt raken interessantere manieren om de democratie te vernieuwen al snel uit beeld. (meer…)

12 januari 2015
1 reacties
, , , , ,
 

De rijke oogst van organisch ontwikkelen met de stad

Afgelopen dinsdagavond kwamen 100 mensen uit Kampen en uit de regio naar het oude stationsgebouw aan de kamperlijn. Dat is sinds een half jaar weer in gebruik als gebiedsatelier voor het omliggende gebied, Bolwerk Buitenwacht. Er werd samen gegeten, de balans van die eerste maanden werd opgemaakt en daarover werd doorgepraat. Het was een bijzondere avond.
Ik begeleid dit gebiedsproces in opdracht van Zwolle Kampen Netwerkstad (ZKN) en we hebben er voor gekozen om deze toplocatie voor stad en regio vanuit het principe van organisch ontwikkelen aan te pakken. Dat is al uniek omdat dat meestal wordt gedaan voor rauwe gebieden aan de randen van de stad waar wel wat mag worden geëxperimenteerd met een nieuwe aanpak. Maar hier hebben we het over de toegangspoort en etalage van de stad, met zicht op de Hanzestad aan de overkant van de IJssel, volgens velen het mooiste uitzicht van Nederland. En het is ook nog de plek waar vele (spoor-, water-, fiets-, auto-)wegen in het nationaal landschap IJsseldelta samenkomen. Een bijzondere plek met nog veel ruimte die wel een flinke opknapbeurt en impuls kan gebruiken.

Minstens zo bijzonder is dat we het oppakken met de lokale gemeenschap. Want ook dat kom je bij organische gebiedsprocessen zelden tegen. Die zijn meestal een zaak van overheden of een samenspel tussen enkele lokale initiatiefnemers en de gemeente. Organisch heeft hier dus ook betrekking op de sociale kant van de stad: welke betekenis heeft de ontwikkeling van dit gebied voor de gemeenschap?
De oogst van dit eerste half jaar vind ik indrukwekkend en leerzaam. Wat zijn voor mij de meest bijzondere lessen?

(meer…)

30 oktober 2014
0 reacties
, , , , , , , ,
 

Het publieke gebouw is een publieke zaak

(deze opinie werd mei 2014 gepubliceerd in het blad de Architect)

De afgelopen tijd zijn veel publieke gebouwen gesneuveld in de raadzaal. Terwijl de lokale politiek met elkaar overhoop ligt, rijst de vraag waarom de inwoners niet worden betrokken bij de besluitvorming. Want burgers zijn prima in staat om over grote publieke projecten mee te denken en mee te beslissen, aldus Frans Soeterbroek, socioloog en bestuurlijk adviseur. “Wie denkt dat je hiermee alleen maar middelmatige oplossingen voor de stad binnenhaalt, is het anno 2014 niet waard een stad te besturen.” Hij schreef een genuanceerd opiniestuk in de Architect waarin hij lokale overheden tools aanreikt om de besluitvorming rond gemeentelijke projecten soepel te laten verlopen.

(meer…)

30 juni 2014
0 reacties
, , , , , , ,
 

Het Europa van verbonden burgers

Een van de mooiste dingen die ik de afgelopen jaren heb gedaan was het begeleiden en voorzitten van bijeenkomsten van het ‘european citizen panel’ over de toekomst van het landelijk gebied. Uit 10 regio’s kwamen in 2007 burgers naar Brussel om in drie dagen een gezamenlijke visie te ontwikkelen op het landelijk gebied. In die opzet slaagden de deelnemers met vlag en wimpel. Op dag 4 werd een gezamenlijk advies aangeboden aan de Eurocommissaris voor landbouw en leden van het Europees parlement.
Ik moet hier regelmatig aan terugdenken wanneer er discussies oplaaien over het geringe draagvlak voor Europa bij de burgers, over het democratische gat in Brussel en over wel of geen nieuw referendum.  Afgelopen zaterdag was het interview met Diederik Samsom in de NRC een goed voorbeeld van de wanhoop bij politici over de legitimiteitscrisis. Samsom wil best een raadgevend referendum maar dan pas over jaren als (naar hij hoopt) de rust is weergekeerd. Verontruste wetenschappers hebben het voortouw genomen nu een referendum af te dwingen. Die spanning zie je in heel veel landen. Zo blijft elke lidstaat met de eigen burgers worstelen. Het is voor mij onbegrijpelijk dat het de Europese instituties aan verbeelding en lef ontbreekt om  Europese burgers bij elkaar te roepen en hen uit de dagen een uitweg uit deze impasse in de legitimiteit te vinden.

(meer…)

4 maart 2013
0 reacties
, , , , , ,