Worden we met z’n allen gelukkiger van lokaal initiatief?

{Onderstaande tekst sprak ik gisteravond uit bij een bijeenkomst ‘waar begin je aan?’ over zelfbouw en mede-opdrachtgeverschap bij woningbouw  georganiseerd door Architectuur Lokaal.}

Ik hoor het initiatiefnemers die moeten ploeteren te midden van procedures, regels, geldzorgen en tegenvallers vaak zeggen: ‘als ik van tevoren geweten wat er allemaal bij komt kijken dan was ik er niet aan begonnen.’ Gelukkig volgt daar meestal de relativering achter: ‘maar ik ben blij dat ik dat niet wist want het was het uiteindelijk wel waard om te doen.” Het is een avontuur met een grote aanslag op je zielenrust en een onzekere beloning. Ik ben zelf opdrachtgever van zoiets simpels als de bouw van een klein vakantiehuisje en daar heb ik al slapeloze nachten van. Petje af voor jullie. De beweging van zelfbouw heeft nog een beperkte omvang maar is wel groeiende.
Zo hoorde ik 2 maanden geleden dit op de Radio: ‘De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland meldde deze week dat meer dan 11 procent van de nieuw gebouwde huizen vorig jaar een zelfbouwhuis was. Zelfbouw is niet alleen lucratiever voor beleggers en bewoners, het schept ook de voorwaarden voor meer geluk en gezondheid voor de bewoners en gebruikers. Dat betekent wel iets voor hoe je het in de bouw aanpakt met elkaar.”

De hamvraag is of steden meer ruimte willen maken voor dit geploeter dat uiteindelijk toch tot iets van geluk lijkt te leiden terwijl ontwikkelaars ons alles op een presenteerblaadjes lijken aan te reiken. (meer…)

13 juli 2018
0 reacties
Adri Duijvesteijn, burgerinitiatief, collectieve intelligentie, gelukkige stad, gemeenschap, initiatiefnemers, sociaal kapitaal, wonen, zelfbouw

Het leed dat conferentie, congres of symposium heet

Scene 1
“Goedemorgen allemaal, hebben we er een beetje zin in vandaag? …. Nou dat is nog wel wat lauwtjes, nog een keer, HEBBEN WE ER EEN BEETJE ZIN IN? Ik zie het al, u moet allemaal nog wat warmdraaien. Ga even allemaal staan, ja goed zo, armen omhoog, en even heen en weer zwaaien,.. ja dat gaat al beter. En nu allemaal even linksom draaien en met uw buurman of buurvrouw uitwisselen wat u vandaag komt halen en brengen…….”

(meer…)

27 juni 2018
0 reacties
conferentie, congres, ritueel, symposium

Een fijne stad maken vergt strijd en gemeenschapsvorming

Ik merk dat mijn pleidooien voor het aan elkaar koppelen van het bouwen van de stad en het bouwen aan gemeenschappen en sociaal kapitaal voor veel mensen in de wereld van stadsontwikkeling een nieuw perspectief oplevert. Zo kijken ze er meestal niet naar. Wanneer je dat wel consequent doet kantelt ook je beeld over hoe je een leefbare en inclusieve stad ontwikkelt. Daarom blijf ik de goede voorbeelden daarvan zoeken en deel ik die graag met iedereen. De afgelopen weken vond ik weer een paar mooie.

(meer…)

1 juni 2018
2 reacties
community, gemeenschap, leefbaarheid, sociaal kapitaal, strijd

Wat gaat er schuil achter het containerbegrip participatie?

onderstaande column schreef ik voor het blad Architectuur Lokaal nr 91, voorjaar 2018 

Weg met het P-woord

Vaak word ik gevraagd om iets te vertellen of te adviseren over participatie. Even zo vaak fantaseer ik er over hoe fijn het zou zijn als dit P-woord nooit zou zijn bedacht of in de strijd tegen leeg jargon niet meer zou worden gebruiken. Dan zouden we veel preciezer moeten praten over de zaken die onder dit containerbegrip schuilgaan en er echt toe doen.
Om te beginnen het mobiliseren van collectieve intelligentie waarbij de kennis die wij als betrokken burgers en experts samen hebben bij elkaar wordt gebracht en om wordt gezet in beleid en plannen. Denk aan fenomenen als stadslabs, burgerjury’s, buurttafels en stadsgesprekken. (meer…)

29 mei 2018
0 reacties
bewonersmacht, collectieve intelligentie, participatie, zorg voor elkaar

Zet eens een schaftkeet neer in plaats van een plan te maken

Het is op dit moment een van lastigste vragen in de wereld van stads- en gebiedsontwikkeling: welke ruimte blijft er voor een meer organische (dingen laten ontstaan, ruimte voor experiment, geleidelijke groei) en maatschappelijke (bottom up, democratisch proces, maatschappelijk waarden centraal, baten ten gunste van de gemeenschap) aanpak nu de druk zo groot is om snel en grootschalig te bouwen. De planningsmachine draait op een hechte band tussen overheid en ontwikkelaars/bouwers en drukt die alternatieve benaderingen naar de marge.
Tijd om te onderzoeken of het echt niet anders kan en hoe dan. Vorige week kreeg ik die kans op twee plekken. Ik mocht meedenken over de gebiedsstrategie voor de Tippe, de volgende bouwfase van VINEX-wijk Stadshage in Zwolle en ging twee dagen later met 25 Utrechtse ambtenaren op bezoek in de nieuwbouwwijk Oostwold in Almere.

Voor de Tippe gingen we op zoek naar een nieuwe mix van programmatisch en organisch  ontwikkelen en in Oosterwold zagen we wat het betekent om de ontwikkelketen radicaal om te draaien. Pionierende zelfbouwers ontwikkelen zelf (uiteindelijk 15000) woningen en een nieuwe gemeenschap inclusief aanleg van wegen, stadslandbouw, energievoorziening, waterbeheer, een afvalstoffensysteem en gemeenschapsvoorzieningen. Wat valt uit beide praktijken te leren? (meer…)

29 maart 2018
0 reacties
gebiedsontwikkeling, ketenomkering, maatschappelijke gebiedsontwikkeling, oosterwold, organisch ontwikkelen, wonen, Zwolle

Geeltjes plakken op een rijdende trein

Deze maand was ik kort na elkaar bij drie politieke debatten over de ontwikkeling van de stad. In Utrecht ging het over wonen, in Amerfoort over de toekomst van de Eemoevers en in Amsterdam over de vraag ‘van wie is de stad’ naar aanleiding van dit boek. In het Utrechtse woondebat stond op een gegeven moment wethouder Paulus Jansen op en die vroeg wie er van de aanwezigen in Utrecht was geboren. Zo’n 15 tot 20 % stak de hand op en de wethouder ging tevreden weer zitten. Hij had zijn punt gemaakt: de stad ontwikkelt zich en is dus niet van ‘de bewoner’ of ‘de Utrechter’ maar ook van en voor de mensen die er ooit nog komen wonen. Op zich een interessant perspectief maar ik herken er vooral het bestuurlijke mantra in dat ‘de grote opgaven voor de stad’ niet mogen worden afgeremd door NIMBY-achtige behoudzucht van hen die hun plekje al hebben.
In Amersfoort kwam ik in gesprek met een van de mensen achter het burgerinitiatief Vrienden van de Eemhaven die het debat hadden georganiseerd. Hij beschreef de participatieaanpak van de gemeente als ‘geeltjes mogen plakken op een rijdende trein’. Bestuurders en ambtenaren zijn met grote plannen bezig en die trein is al in volle vaart als jou eens wat wordt gevraagd en wat je inbrengt waait er al weer  snel vanaf. In Amsterdam ging het vooral over de vraag of het aantrekkelijk maken van de stad voor toeristen, bedrijven en investeerders nog wel te verenigen valt met de leefbaarheid van de bewoners. Ik besefte dat alle drie de verhalen iets met elkaar te maken hebben en dat veel gedoe in de stad ontstaat vanuit de vraag voor wie de gemeente eigenlijk werkt. De bestuurder die werkt aan de (concurrerende!) toekomst van de stad wil zich niet laten afremmen door ‘de oude’ bewoners die vooral hun huidige omgeving koesteren. De desbetreffende bewoners ervaren op hun beurt dat de bestuurder niet echt voor hen openstaat want die is bezig met iets groters en blijkbaar belangrijkers.  Dat leidt tot chagrijn over elkaar en dan stellen onderzoekers vast dat de kloof tussen burger en bestuur ondanks alle participatie-inspanningen maar niet af wilt nemen. Waarom slaagt de politiek er zo slecht in om die blik op de toekomst en naar buiten (‘onze stad in van iedereen’) te verenigen met de verlangens en angsten van hun kiezers? En vooral, hoe kan dit anders? (meer…)

26 februari 2018
1 reacties
democratische vernieuwing, gemeenteraadsverkiezingen, koekoeksklokparticipatie, omgevingswet, participatie, Utrecht

Nu doorpakken op samen stad en gemeenschap maken

De gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 zijn een mooie aanleiding om vanuit het gemeentebestuur een grote stap te zetten met de ambitie om samen met de bewoners de stad en de gemeenschap te maken.
Om dat goed te doen is er helaas niet een alles bepalende maatregel of knop om aan te draaien. Het lukt alleen als er op verschillende fronten nieuwe spelregels in de stad worden geïntroduceerd. Spelregels die een ding gemeen hebben: Ze zijn niet gebaseerd op de treurige cultuur van koekoeksklokparticipatie waarbij het ophalen van wensen en meningen de norm is. Die veranderingen zijn gelukkig al gaande. Vaak dwingen bewoners deze regels af of handelen ze er gewoon naar. En gemeenteraden en colleges experimenteren er in den lande zelf mee. Het wordt tijd om dat wat substantiëler aan te pakken.

Ik heb eens op een rij gezet wat de maatregelen zijn die er echt toe doen en in hun samenloop die stap naar een hoger niveau kunnen opleveren. Er staan voorbeelden bij om zichtbaar te maken dat het her en der al gebeurt en de lat echt niet zo hoog ligt om de stap te zetten naar een cultuur van samen stad maken. Je moet het alleen wat consequenter en op meerdere fronten tegelijk doen. Gebruik  onderstaand lijstje als grabbelton maar werk wel via meerdere van deze lijnen om het echt impact te laten hebben op stad en gemeenschap. (meer…)

19 januari 2018
5 reacties
buurtinitiatief, buurtrechten, gebiedsatelier, gemeenteraadsverkiezingen, lokaal initiatief, lokale democratie, maatschappelijk akkoord, omgevingswet, tijdelijkheid

Wat maakt een plein tot een goed plein?

Afgelopen woensdag was ik bij een bijzondere uittreerede van een professor aan de TU Delft. Het ging om schrijver en multi-talent Abdelkader Benali. Hij mocht een jaar lang de eretitel ‘cultural professor’ dragen, in navolging van onder meer Spinvis, Youp van het Hek en fotograaf Vincent Mentzel. Hij had zich op het thema pleinen gestort en was met studenten van de TU aan het werk gegaan om nieuwe verhalen over pleinen te maken.
Ik was er nieuwsgierig heengegaan omdat ik in het kader van het stadsinitiatief van de Utrechtse Ruimtemakers in Overvecht help om verweesde openbare ruimte weer tot publieke domein te maken, onder andere op het plein voor sporthal de Dreef. Ik heb woensdag wel wat opgepikt dat daarvoor bruikbaar is en vast ook interessant is voor iedereen die aan een betere publieke ruimte werkt. Tijd voor een verslag waarbij ik de gelegenheid aangrijp om iets te vertellen over hoe we er aan werken om zo’n plein in Overvecht een betere functie voor de wijk te geven. (meer…)

18 december 2017
0 reacties
overvecht, pleinen, publieke ruimte, sociaal kapitaal, Utrecht, Utrechtse Ruimtemakers

“Van buiten naar binnen werken, allemaal leuk en aardig, maar waar blijft dan ons beleid?”

Afgelopen voorjaar schreef ik een verhaal over hoe je als gemeente via een gebiedsgerichte aanpak dichter op de samenleving je werk organiseert. Dat was op basis van ervaringen in Zaanstad en Zwolle. Ik ben in beide steden met dit thema verder gegaan en heb daarbij meegedacht over de vraag hoe je de wereld van stedelijke opgaven beter verbindt met de wereld van samen optrekken met de buurt. Of zoals we dat als titel aan een werksessie in Zaanstad meegaven: ’van buiten naar binnen werken, allemaal leuk en aardig,  maar waar blijft dan ons beleid?’ Die vraag komt voort uit de dagelijkse schuring tussen wensen van de buurt met verdichtingsopgaven, evenementenbeleid, parkeerbeleid, verkeersafwikkeling, binnenstadbeleid, vastgoedbeleid enzovoorts.
Een belangrijk issue, niet alleen omdat dat een ingewikkelde puzzel is maar ook omdat het een van de grote blokkades is voor een goede verstandhouding tussen burger en lokaal bestuur: vele pogingen van de gemeente om participatie te verbeteren maar de burger ervaart dat als het echt spannend wordt onder noemers als ’stedelijke opgave’, ‘strategisch beleid’ of ‘programmatische aanpak’ er ineens andere spelregels gelden en je inbreng er even minder toe doet. Ik heb in Zwolle, Zaanstad en andere steden vier sleutels gevonden om daar verstandig mee om te gaan en ik wil ze hier graag delen. (meer…)

7 december 2017
1 reacties
bewegende kaders, dynamische analyse, gebiedsgericht werken, gebiedstafel, geldstromen door de wijk, zaanstad, Zwolle

gemeenschappen bouwen

Recent was ik op een grote beurs waar de door de beurs ingestelde prijs werd gewonnen door de klusflat Kleiburg in de Bijlmermeer met als motivering dat ‘communitybuilding’ de toekomst heeft. Er werden op de beurs ook de winnaars bekend gemaakt van een landelijke prijsvraag van de rijksbouwmeester over zorg en wonen. In de prijzen vielen het wijkbedrijf Carnisselande, buurtcoöperatie de Smederij in Almere Haven en de ‘meesterlijke community’ in Sittard- Geleen.
Ik was er ook bij de zogeheten innovatiedialoog van het woningbouwatelier Almere die vooral ging over de kracht van zelforganisatie en zelfbouw, waar wethouder Tjeerd Herrema een wettelijke regeling voor het recht van burgers om hun eigen woning te bouwen bepleitte.  En ik was bij een grote tentoonstelling van de Eindhovense corporatie Woonbedrijf geheel gewijd aan co-design met veel voorbeelden van het samen met  de (toekomstige) bewoners ontwerpen van woningen en buurten.

De quizvraag is : wat voor beurs was dit? Het antwoord dat voor de hand ligt: een beurs over communitybuilding.  Nee, mis. Het was de internationaal vermaarde Dutch Design Week in Eindhoven. Waarom vind je juist op zo’n beurs zoveel aandacht voor dit thema?

(meer…)

1 november 2017
0 reacties
community, communitybuilding, corporaties, dutch design week, wonen, wooncoöperatie, zelfbouw