kan supercitizen de overheid en de stad redden?

Voorzet voor debat ‘toekomst van de stad’

pakhuis de zwijger 10-12-12

Frans Soeterbroek, de ruimtemaker

Misschien zit er vanavond wel iemand in de zaal die het geduld heeft verloren. De overheid moet nu maar eens echt voelen wat voor kracht er in de stad zit. Morgenochtend trekt hij zijn cape aan en stormt als supercitizen langs verbouwereerde bewakers het stadhuis binnen. Hij gaat de vergaderkamers langs om de zaak eens goed op te schudden.

In de eerste ruimte treft hij de 15-koppige taskforce ‘achter de voordeuraanpak’ aan die werkt aan het concept ‘1 gezin, 1 plan’. Hij stuurt de helft van die mensen weg en roept ze na: ‘het gaat om eigen kracht en niet om afstemming tussen professionals’.
In de volgende zaal treft hij communicatiemedewerkers aan die de laatste hand leggen aan het nieuwe burgerparticipatieprotocol van de gemeente. Supercitizen verscheurt het stuk en roept hen toe: ‘hou toch eens op met die suffe bevoogdende participatieladders en geef het stuur echt uit handen.’
In de ruimte daarnaast ontmoet hij de werkgroep ‘nieuwe verdienmodellen voor de gebiedsontwikkeling’ en supercitizen schreeuw hen toe: opgerot met die projectontwikkelaars, we maken de stad zelf wel.
U snapt het al: het zal een lange en vermoeiende dag voor supercitizen worden. (meer…)

11 december 2012
2 reacties
lichtheid, mockus, speldeprikken, supercitizen, systeemwereld, toekomst van de stad, vlucht vooruit, zelfsturing

niet loslaten maar arena’s bouwen

Het zingt onmiskenbaar rond:  het verhaal van de overheid die moet durven loslaten en moet vertrouwen op de kracht van burgers. Ik was vorige week op twee bijeenkomsten waar het over niets anders leek te gaan, Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) kwam met het rapport ‘een beroep op de burger’, de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) kwam met ‘loslaten in vertrouwen’ en in de kranten struikel je over de verhalen met deze boodschap. Zie bijvoorbeeld de mooie analyses van Martin Sommer en Mark Chavannes in respectievelijk de Volkskrant en NRC van afgelopen zaterdag. de teneur van alle discussies, rapporten en artikelen: hoog tijd dat de burger het stuur van de publieke zaak steviger in handen neemt maar de politiek vergist zich als ze denkt op deze manier af te komen van lastige en kostbare publieke taken. Vooral van het ROB-advies waarin het nieuwe paradigma van ‘community governance’ wordt gevierd ben ik gecharmeerd maar ze had wel wat mogen doorstoten naar de onderliggende spanningen.  (meer…)

4 december 2012
0 reacties
arena's, burgerkracht, community, governance, lolaten, netwerken, politiek primaat, ROB, SCP, vertrouwen in burgers

het ontrafelen van een iconische foto

Afgelopen vrijdag zag ik op het documentairefestival IDFA de Ierse documentaire ‘men at lunch’ waarin de iconische foto uit 1932 van mannen die hoog in de lucht op een stalen balk zitten te lunchen wordt ontleed. Kun je een boeiende film maken over een enkele foto? Ja dus. Het is een heel fraaie documentaire voor wie van documentaire fotografie en van de sociale geschiedenis van de stad houdt. (meer…)

27 november 2012
0 reacties

De essentie van sturen met lichtheid

Afgelopen week had ik weer de kans om mijn verhaal over sturen met lichtheid te presenteren aan wat grotere gezelschappen. Bij de gemeente Eindhoven voor 35 managers uit de ruimtelijke hoek en bij de Vereniging van Grondbedrijven voor een zaal van 300 mensen. Ik heb beide groepen na afloop gevraagd te stemmen over de stelling dat zij de gepresenteerde lessen in lichtheid in hun eigen werk goed zouden kunnen gebruiken. In beide zalen stemde zo’n 90 % voor, 10% stemde niet en helemaal niemand stemde tegen. Voor mij een mooie opsteker maar wat zegt dit nu eigenlijk over wat er in de steden en breder in bestuurlijke Nederland aan de hand is?

(meer…)

20 november 2012
0 reacties
complexiteit, Eindhoven, grondbedrijven, lichtheid, optimisme, sturen met lichtheid, technocratie, tijdgeest

het bouwen van een coalitie voor duurzame ontwikkeling

Twee weken geleden was ik drie dagen in Zeeuws Vlaanderen om te helpen een coalitie voor een biobased brug te bouwen. Het idee in een notendop: een brug of viaduct met plantaardig materiaal bouwen. In eerste instante wordt gedacht aan een composiet op basis van vlas, dat volop in Zeeland groeit. Zo’n brug zou voor de bio-based Delta een bijzonder icoon zijn.

Samen met de initiatiefnemers voor het plan, Ro&Ad Architecten voerde ik gesprekken met aannemers, producenten, rijkswaterstaat, de provincie,  banken, designers, hogescholen en innovatiecentra.

(meer…)

13 november 2012
0 reacties
biobased, burggen bouwen, coalitie, duurzame ontwikkeling, estafettemodel, momentum, organische coalitie

onderhandelen voor dummies: de blinde vlek in de kabinetsformatie

Wie de reconstructie in de kranten leest van de totstandkoming van het kabinet Rutte II zal zich de vraag stellen of hier de hogeschool van onderhandelen aan het werk is geweest of dat men een potje heeft zitten knoeien. De hoofdrolspelers zijn er trots op hoe ze het spel gespeeld hebben: elkaar wat gunnen, geen bloedeloze compromissen, zichtbaar voor de achterban kunnen scoren en waar nodig de scherpe kantjes er voor de ander afhalen.  Bijna aandoenlijk zijn de anekdotes over het kwartetten met ingrijpende maatregelen en de methode om VVD-ers te vragen om de belangen van de PvdA uit te werken en vice versa. Maar door alle commotie over de inkomensafhankelijke zorgpremie ontstaat bij de buitenwereld het beeld van geklungel. Dat is wat te grof uitgedrukt maar die kritiek raakt wel de kern van de zaak: er is gewerkt met een te eenzijdige benadering van onderhandelen.

(meer…)

5 november 2012
0 reacties
kabinetsformatie, koehandel, onderhandelen, spelregels

De tragiek van systeemingrepen in de zorg

De afgelopen week verschenen er twee artikelen in kranten die vragen oproepen over de kansrijkheid van grote ingrepen in de zorg. De Volkskrant berichtte over  het wegwerken van de wachtlijsten als probleem in plaats van als oplossing: de natuurlijke filter tegen overbehandeling en kostenbesparing is daarmee ook verdwenen. De NRC meldde onder de kop ‘laagdrempelig advies waar geen vraag naar is’ dat de Centra voor Jeugd en Gezin op een fiasco uitdraaien. Dit symbool van klantgerichtheid en integrale aanpak blijkt zijn belofte niet waar te maken. In angelsaksische landen noemen ze dit fenomeen van grote systeemingrepen met een noodlottige afloop ‘planningdisasters’. Waarom draait het daar zo vaak op uit?

(meer…)

2 oktober 2012
0 reacties
kleine ingrepen, ontkokeringslogica, planningsramp, systeemingrepen, zorg

De stad als verhaal

Afgelopen donderdag was ik bij de intreerede ‘de stad als brein’ van Zef Hemel (hier de tekst). Hij bekleedt de komende vijf jaar  de Wiboutleerstoel, ingesteld op initiatief van de gemeente Amsterdam. Het is altijd een feest om naar Zef te luisteren en zijn blogs op zefhemel.nl te lezen. Hij is een van de weinige gemeenteambtenaren die ik ken die oprecht kan genieten van de spontane chaos en orde in de stad en de aandrang kan weerstaan om successen in de stad gelijk toe te rekenen aan gemeentelijk beleid. En hij is een van de weinigen die de compacte stad  niet primair propageert om het open landschap te sparen maar omdat hij van stedelijkheid en de stedelijke samenleving houdt.

(meer…)

17 september 2012
0 reacties
compacte stad, maatschappelijke dialoog, open planning, stad als brein, verhalen, wisdom of crowds, zef hemel

De maakbare overheid: nieuwe ronde, nieuwe kansen

Gisteren werd in Nieuwspoort onder de noemer ’20×20′ een ambitieus plan van 20 maatregelen gepresenteerd die een bezuiniging van 20% op de overheidskosten zouden opleveren . De voorstellen worden gepresenteerd als a-politiek maar zijn wel opgeschreven als paragafen voor een neiw regeerakkoord.  De initiatiefnemers  (onder meer Rob Oudkerk , Arre Zuurmond en Marianne van der Anker) kennen het openbaar goed en zijn uitgesproken critici van bureaucratie en bestuurlijke lamlendigheid. Alles wat ze voorstellen heeft dan ook mijn sympathie. Maar ik schrik toch van het technologisch en organisatorisch maakbaarheidsoptimisme  waarop die ideeën rusten. Ik heb te veel voorbeelden gezien van vergelijkbare pogingen om ‘het nu eindelijk eens goed te organiseren’ die juist oproepen wat ze willen bestrijden: meer complexiteit, meer navelstaren en uit de hand lopende kosten. Hoe kan het dan wel?

De 20 voorstellen ogen als een optelsom van heel verschillende issues (zoals de i-auto, buurtzorg, overheidscommunicatie, zelfbouw, onderwijs, jeugdzorg) maar bij nadere bestudering blijken ze allen gebaseerd op  vier maakbaarheidsprincipes:

– ga offensiever en grootschaliger om met de ons ter beschikking staande technologie;
– schaf al dat papieren gedoe eindelijk eens af;
– bundel verkokerde initiatieven, stroomlijn procedures/regelgeving en realiseer een heldere centrale regie;
– dwing grote bureaucratieën zich om te vormen tot  slagvaardige eenheden die de burger/client centraal stellen.

Allemaal nobele ambities, waar je moeilijk tegen kan zijn. Wie regelmatig oploopt tegen de enorme verspilling bij investering in technologie, de competentiestrijd tussen koninkrijkjes en  de bureaucratiserende werking van schaalvergroting zal het als muziek in de oren klinken. Maar weten we eigenlijk wel voldoende waarom ‘het gaat zoals het gaat’ en deze problemen zo hardnekkig zijn? Laat ik eens een balletje opgooien:

1- In een versnipperde wereld matigen heel veel mensen en instanties zich aan dat zij de belofte kunnen vervullen om het ‘eindelijk eens goed te organiseren’ . Alle initiatieven tot stroomlijning en vernieuwing zitten elkaar dan in de weg. Het probleem is dus niet dat er niemand is die de status quo wil doorbreken maar juist dat er veel te veel elkaar beconcurrerende initiatieven zijn met die pretentie. Zo reproduceert zich de verspilling en de fragmentatie.

2- Uit frustratie hierover wordt altijd weer gevlucht in het mantra van centrale regie want dan kan er ‘echt gestuurd worden’.Maar wat levert dat op : meer  competentie- en machtsstrijd, legitimering van nog meer schaalvergroting en het verlies van de menselijke maat. De kwartiermakers van de landelijke politie zullen bijvoorbeeld blij zijn met al die voorstellen tot stroomlijning en regie maar ik vrees met grote vreze dat we er geen efficiënter noch effectiever politieapparaat voor terugkrijgen.

3- Uit onvrede hierover wordt er dan weer gepleit voor meer kleinschaligheid, verbinding, ‘co-creatie’, zelfsturing en een terugtredende overheid. En zo stapelen zich de concurrerende veranderkundige concepten waarmee  bestuurders, ambtenaren en adviseurs behendig jongleren en elkaar om de oren slaan. Gevolg; toenemende verandermoeheid wat weer olie op het vuur is van de ambitieuze veranderaars die de lamlendigheid wel even zullen doorbreken.

Omdat ik deze perverse mechanismen goed ken stel ik altidj een paar sipele vragen wanneer er weer ambitieuze  voorstlleen opduiken:

4-  met tegenstaridjge cocnete als ‘centrale regie- gelijkwaardige verbinding’, kunnen goochelen met uiteenlopende

,weinig vertrouwen. en al die politici , onderzoekers en adviseurs

jn met allwie en en jusit stagnatie die meot worden doorbroken maar het probleem dat op heel veel plekken tegelijk de pretnetie is dat te doen.

2- de verleidng van het doorbrken van verkokering en het ‘uitrollen’ van bewezen technologie en best best practce  en doorbrken van verkokering

Effect er is g==>waardorrde verleidng is Ik weet wel l er wel een pazouden bestuurders die dat uit de hand hebben laten lopen daar nu wel effectief paal en perk aan kunnen stellen? waar ik na het kabinet rutte I echt neit op zit te wachten bHet probleem . daar zit ‘m wel de kneep:  Tegen dit type ambmties kun je bijna nit tegen zijn.  zeggen: wie kan daar n u tegen zijn. Als ideaalbeeld neits mis mee. Maar de hamvraag is: klopt de veronderstelling dat dit door een ls nieuw kabinet af te dwingen valt?

Laten we eens proberen om de vier contramals van de

– bewaak de menselijke maat in technologie en organisatie;
– accepteer dat inefficiency
– onderken dat doorbraken in bureaucratieën alleen ontstaan als ze bevochten worden die mesen (werknemrs, klanten, actievoerdersm akrtpartijen) die het neit langer accepteren.

wie kan hirtegen zijn ozu je zeggen.

11 september 2012
0 reacties

Probeer de zelfsturende stad niet in sjablonen te vangen

Dit voorjaar schreef ik op verzoek van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI)  een essay over hoe je in de stad van de toekomst een vorm van lichte sturing kunt gebruiken (hier de link). Anderen schreven essays over thema’s als veiligheid, economie, duurzaamheid, tijdelijk ruimtegebruik en regionale samenwerking. De RLI heeft nu alle essays gepubliceerd (zie hier)  en zo kon ik mijn eigen bijdrage vergelijken met die van anderen.  RLI was vooral nieuwsgierig naar de perspectieven van maatschappelijke zelfsturing en daarover gaan veel van de bijdragen. Het optimisme druipt er helaas niet vanaf.

(meer…)

6 september 2012
0 reacties
lichte sturing, maatschappelijke zelfsturing, RLI, zelfsturende stad