De maakbare overheid: nieuwe ronde, nieuwe kansen

Gisteren werd in Nieuwspoort onder de noemer ’20×20′ een ambitieus plan van 20 maatregelen gepresenteerd die een bezuiniging van 20% op de overheidskosten zouden opleveren . De voorstellen worden gepresenteerd als a-politiek maar zijn wel opgeschreven als paragafen voor een neiw regeerakkoord.  De initiatiefnemers  (onder meer Rob Oudkerk , Arre Zuurmond en Marianne van der Anker) kennen het openbaar goed en zijn uitgesproken critici van bureaucratie en bestuurlijke lamlendigheid. Alles wat ze voorstellen heeft dan ook mijn sympathie. Maar ik schrik toch van het technologisch en organisatorisch maakbaarheidsoptimisme  waarop die ideeën rusten. Ik heb te veel voorbeelden gezien van vergelijkbare pogingen om ‘het nu eindelijk eens goed te organiseren’ die juist oproepen wat ze willen bestrijden: meer complexiteit, meer navelstaren en uit de hand lopende kosten. Hoe kan het dan wel?

De 20 voorstellen ogen als een optelsom van heel verschillende issues (zoals de i-auto, buurtzorg, overheidscommunicatie, zelfbouw, onderwijs, jeugdzorg) maar bij nadere bestudering blijken ze allen gebaseerd op  vier maakbaarheidsprincipes:

– ga offensiever en grootschaliger om met de ons ter beschikking staande technologie;
– schaf al dat papieren gedoe eindelijk eens af;
– bundel verkokerde initiatieven, stroomlijn procedures/regelgeving en realiseer een heldere centrale regie;
– dwing grote bureaucratieën zich om te vormen tot  slagvaardige eenheden die de burger/client centraal stellen.

Allemaal nobele ambities, waar je moeilijk tegen kan zijn. Wie regelmatig oploopt tegen de enorme verspilling bij investering in technologie, de competentiestrijd tussen koninkrijkjes en  de bureaucratiserende werking van schaalvergroting zal het als muziek in de oren klinken. Maar weten we eigenlijk wel voldoende waarom ‘het gaat zoals het gaat’ en deze problemen zo hardnekkig zijn? Laat ik eens een balletje opgooien:

1- In een versnipperde wereld matigen heel veel mensen en instanties zich aan dat zij de belofte kunnen vervullen om het ‘eindelijk eens goed te organiseren’ . Alle initiatieven tot stroomlijning en vernieuwing zitten elkaar dan in de weg. Het probleem is dus niet dat er niemand is die de status quo wil doorbreken maar juist dat er veel te veel elkaar beconcurrerende initiatieven zijn met die pretentie. Zo reproduceert zich de verspilling en de fragmentatie.

2- Uit frustratie hierover wordt altijd weer gevlucht in het mantra van centrale regie want dan kan er ‘echt gestuurd worden’.Maar wat levert dat op : meer  competentie- en machtsstrijd, legitimering van nog meer schaalvergroting en het verlies van de menselijke maat. De kwartiermakers van de landelijke politie zullen bijvoorbeeld blij zijn met al die voorstellen tot stroomlijning en regie maar ik vrees met grote vreze dat we er geen efficiënter noch effectiever politieapparaat voor terugkrijgen.

3- Uit onvrede hierover wordt er dan weer gepleit voor meer kleinschaligheid, verbinding, ‘co-creatie’, zelfsturing en een terugtredende overheid. En zo stapelen zich de concurrerende veranderkundige concepten waarmee  bestuurders, ambtenaren en adviseurs behendig jongleren en elkaar om de oren slaan. Gevolg; toenemende verandermoeheid wat weer olie op het vuur is van de ambitieuze veranderaars die de lamlendigheid wel even zullen doorbreken.

Omdat ik deze perverse mechanismen goed ken stel ik altidj een paar sipele vragen wanneer er weer ambitieuze  voorstlleen opduiken:

4-  met tegenstaridjge cocnete als ‘centrale regie- gelijkwaardige verbinding’, kunnen goochelen met uiteenlopende

,weinig vertrouwen. en al die politici , onderzoekers en adviseurs

jn met allwie en en jusit stagnatie die meot worden doorbroken maar het probleem dat op heel veel plekken tegelijk de pretnetie is dat te doen.

2- de verleidng van het doorbrken van verkokering en het ‘uitrollen’ van bewezen technologie en best best practce  en doorbrken van verkokering

Effect er is g==>waardorrde verleidng is Ik weet wel l er wel een pazouden bestuurders die dat uit de hand hebben laten lopen daar nu wel effectief paal en perk aan kunnen stellen? waar ik na het kabinet rutte I echt neit op zit te wachten bHet probleem . daar zit ‘m wel de kneep:  Tegen dit type ambmties kun je bijna nit tegen zijn.  zeggen: wie kan daar n u tegen zijn. Als ideaalbeeld neits mis mee. Maar de hamvraag is: klopt de veronderstelling dat dit door een ls nieuw kabinet af te dwingen valt?

Laten we eens proberen om de vier contramals van de

– bewaak de menselijke maat in technologie en organisatie;
– accepteer dat inefficiency
– onderken dat doorbraken in bureaucratieën alleen ontstaan als ze bevochten worden die mesen (werknemrs, klanten, actievoerdersm akrtpartijen) die het neit langer accepteren.

wie kan hirtegen zijn ozu je zeggen.

11 september 2012
0 reacties

Probeer de zelfsturende stad niet in sjablonen te vangen

Dit voorjaar schreef ik op verzoek van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI)  een essay over hoe je in de stad van de toekomst een vorm van lichte sturing kunt gebruiken (hier de link). Anderen schreven essays over thema’s als veiligheid, economie, duurzaamheid, tijdelijk ruimtegebruik en regionale samenwerking. De RLI heeft nu alle essays gepubliceerd (zie hier)  en zo kon ik mijn eigen bijdrage vergelijken met die van anderen.  RLI was vooral nieuwsgierig naar de perspectieven van maatschappelijke zelfsturing en daarover gaan veel van de bijdragen. Het optimisme druipt er helaas niet vanaf.

(meer…)

6 september 2012
0 reacties
lichte sturing, maatschappelijke zelfsturing, RLI, zelfsturende stad

De spelende mens is aan zet

Twee jaar geleden zag ik een filmpje op internet met een presentatie van spelontwerper Jane McGonigan die hardop droomde over het idee dat gamers  hun speelsheid aanwenden om de grote problemen van de wereld op te lossen. Ze schreef er ook een boek over: Reality Is Broken, Why Games Make Us Better and How They Can Change the World.
Vandaag publiceert de WRR het rapport ‘Vertrouwen in burgers’ waarin onder verwijzing naar Homo Ludens van onze eigen Johan Huizinga ook een lans wordt gebroken voor dit idee. Helaas berust het idee dat je gamers alleen kunt mobiliseren als betrokken burger door spannende spellen voor ze bouwen op een treurig misverstand.

(meer…)

22 mei 2012
0 reacties
burgerschap, de spelende mens, homo ludens, serious gaming, speelsheid, strategisch spel

Afrekenen met de tekentafelplanologie

Gisteravond presenteerde het programma  de Slag om Nederland een (zoveelste) top tien van lelijke plekken in Nederland. Het leukste aan de uitzending waren de gedeelten waarin de bestuurders, projectleiders en ontwerpers die voor de inrichting van die plekken verantwoordelijk zijn konden toelichten hoe het zo is gekomen. Allemaal fraaie inkijkjes in de treurige wereld van de tekentafelplanologie. Het wordt tijd dat we daar eens hardhandig mee afrekenen.

(meer…)

8 mei 2012
0 reacties
de slag om Nederland, ontwerpers, tekentafelplanologie, zachte atlas

De lessen van Vestia en COA: doorgeslagen complexiteit en ontsporende bestuurders

Gisteren werd het onderzoeksrapport gepresenteerd over de problemen bij het COA. Iedereen duikt op de vraag of er voldoende munitie in zit om bestuurder Nurten Albayrak af te serveren. Ik heb het rapport met een andere blik gelezen: wat voor soort organisatie is dit waarin alleenheersers bejubeld worden en dan met een enorme klap van hun voetstuk vallen. De parallellen met het debacle bij woningbouwcorporatie Vestia nodigen ook uit dit probleem breder te trekken.

(meer…)

19 april 2012
0 reacties
alleenheerschappij, COA, complexiteit, eenvoud, leiderschap, menselijke maat, Vestia

Handelingsverlegenheid

Ik vind het een mooi woord: handelingsverlegenheid. Het ligt lekker op de tong en is ook een mild label voor een hardnekkig fenomeen binnen de grote instituties: het blijven sleutelen aan systemen en werkwijzen in plaats van uit die systeemwereld te stappen en er op afgaan. Ik proef dat woord weer op mijn tong nu ik de afgelopen weken weer heel wat mensen hoorde verzuchten dat de afstand tussen leefwereld en systeemwereld de kern van onze onmacht is. (meer…)

6 april 2012
0 reacties
bureaucratie, handelingsverlegenheid, instituties, ketenaanpak, leefwereld, systeemwereld

Organizers in de wijkaanpak, gaat dat werken?

Deze foto uit de Volkskrant van 26 oktober jongstleden viel me direct op. We zien het schoonmaakparlement, een vertegenwoordiging van de actievoerders die strijden voor meer materiële en immateriële waardering in hun werk. Wat een zelfbewustijn spreekt uit deze foto! De kracht van dit staaltje zelforganisatie van schoonmakers is in niet geringe mate te danken aan het werk van zogeheten ‘organizers’ die FNV Bondgenoten heeft ingezet. Een methode die uit de VS is overgewaaid en zich richt op het uitlokken van collectieve actie door mensen die zwak georganiseerd zijn. Nu lees ik vandaag dat de Engelse regering 5000 organisers op pad stuurt om conform de filosofie van de ‘big society’ bewoners te verleiden zelf het stuur in handen te nemen. Kan de Nederlandse wijkaanpak daar een voorbeeld aan nemen of slaat de bureaucratie hier weer toe? (meer…)

7 maart 2012
4 reacties
big society, estafettemodel, organizers, sociale besmetting, wijkaanpak, wijkcoöperatie

Wat er misgaat als je inhoud en mens uit elkaar trekt

Er is vanochtend veel reuring over het ‘interview’ gisteravond van Jeroen Pauw en Paul Witteman met Nebahat Albayrak. Venijnig gekissebis aan tafel en in de commentaren over de vraag of de sexe en achtergrond van Albayrak er bij de leiderschapsstrijd in de PvdA toe doen of dat het vooral over de inhoud zou moeten gaan. In mijn werk kom ik iets vergelijkbaars tegen rond de tweedeling tussen inhoud en proces. Vruchteloze discussies tussen mensen die willen dat het eindelijk eens over de inhoud kan gaan en mensen die zich beklagen over gebrek aan aandacht voor ‘het proces’.
Uit onderzoek blijkt dat mensen altijd op zoek zijn naar dit type tweedelingen om greep op het leven te krijgen en elkaar mee om te oren te kunnen slaan. Maar wat doen we onszelf en elkaar daarmee tekort!

(meer…)

28 februari 2012
0 reacties
Albayrak, dichotomie, inhoud, media, Pauw en Witteman, proces, schaduwspelen

Pas op voor de apostelen van de systeemwereld

Soms kom ik een nieuw woord tegen dat ik zelf wel had willen bedenken. Zaterdag werd in de Volkskrant een anonieme NS-medewerker opgevoerd die spreekt over de macht van de ‘systeemautisten’ bij NS en Prorail. Een woord dat de verbeelding prikkelt. Sheila Sitalsing ging er maandag in haar column in dezelfde krant  op door en zag ineens overal systeemautisten. Een leuk en nuttig spel maar ik wil toch even stilstaan bij de vraag wat deze mensensoort kenmerkt en of autisme altijd wel zo’n goed label is voor de mensen die opgaan in  de systeemwereld. Wat dacht u van de systeemapostel en de systeemfetisjist?

(meer…)

14 februari 2012
0 reacties
menselijke maat, schaalvergroting, systeemautist, systeemfetisjisme, systeemwereld, technocratie

Tegenkracht organiseren vergt een sterk moreel kompas

Gisteren presenteerde de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) het rapport ‘Tegenkracht organiseren’. Het gaat over de lessen die in de publieke sector kunnen worden getrokken uit de financiële  crisis. In het rapport wordt de inmiddels welbekende bestuurskundige kritiek op de perverse prikkels van prestatiesturing gereproduceerd. Hoewel  ik me  goed in die analyse en de oplossing (tegenkracht organiseren!!) kan vinden stelt het rapport me toch teleur. Het mist de scherpte en blijft hangen in abstracties over ‘meervoudige sturing’. (meer…)

25 januari 2012
0 reacties
financiële crisis, Frissen, meervoudigheid, moreel kompas, perverse prikkels, RMO, tegenkracht