5 februari 2013

Door Frans Soeterbroek

Reacties

0 reacties

Tags

confrontatie, dialoog, kortsluiten, lichte regie, onbevangenheid, regie, spin in het web, verbale vernieuwing, Zwolle

Zeg het voort

lichte regie, hoe doe je dat?

Het afgelopen half  jaar heb ik in de gemeente Zwolle de afdeling maatschappelijke ontwikkeling (MO) ondersteund bij het vinden van een nieuwe regierol. Zeker in tijden van bezuinigen, decentraliseren van rijkstaken en inzet op eigen kracht van burgers is herbezinning op ieders rol en  de onderlinge relaties aan de orde. Als overheid moet je schakelen tussen het scherp op de huid zitten van maatschappelijke en semi-publieke organisaties (zijn ze de subsidie waard, voeren ze wettelijke taken goed uit?) en een houding als netwerkpartner die de ander vertrouwen en ondersteuning geeft.  Hoe zorg je dat dat geen spagaat wordt? Lichte regie is een antwoord.

Gemeentelijk regie gaat in essentie over het zoeken van een (nieuw) evenwicht tussen hiërarchische sturing en netwerksturing. Het is populair om te roepen dat we van hiërarchie afmoeten en in een overgang zitten naar netwerksturing. Dat is feitelijk onzin. De overheid zal altijd vanuit een publieke taak doelen stellen, geld verdelen en regels maken en zal publieke en private organisaties daarop afrekenen. Alleen de manier waarop dat gebeurt staat gelukkig ter discussie: niet vanuit de ivoren toren of vanachter het bureau noch betuttelend, halfslachtig of vrijblijvend. Net doen alsof er niet meer hiërarchisch wordt gestuurd is echter mist optrekken en maakt de overheid juist tot een onbetrouwbare partner.  Voor de betrokken ambtenaren zal de spanning tussen harde opdrachtgever spelen, durven loslaten en toegewijde partner/facilitator zijn altijd voelbaar blijven.

Wat ik waarneem is dat zulke dilemma’s leiden tot meer handelingsverlegenheid binnen gemeenten. De neiging is veel tijd te besteden aan het herdefiniëren van de eigen regierol, het beleid en de spelregels.  En er wordt wordt veel verbale vernieuwing gepleegd rond de begrippen regisseren, loslaten, verbinden en afstemmen.  Navelstaren dus. In Zwolle zijn we aan de slag gegaan met drie benaderingen om dat  anders te doen

De gezamenlijke zoektocht; ga er op uit!
Blijf steeds de dialoog zoeken met je netwerkpartners, juist om je eigen rol scherp te krijgen. Er zijn ambtenaren die dat al van nature heel goed doen en je moet voorkomen dat die naar binnen gezogen worden door het herbezinningsproces. Zeker waar  er onoplosbare dilemma’s in rollen verstopt zitten (zoals tussen hiërarchie en netwerk)  is het zaak om snel de dialoog en het experiment op te zoeken om zo nieuwe rollen en verhoudingen op een organische wijze  tot stand te laten komen. We kwamen er in Zwolle al snel achter dat het lastig is om abstracties als ‘regie op de inhoud en niet op het proces’,  ‘sturen op maatschappelijke rendement i.p.v. op output’ of  ‘je moet schakelen tussen rollen’ tot leven te wekken zonder ze steeds aan de praktijk te toetsen. Ervaar waar dat werkt en hoe je het tastbaar maakt. Dat is veel beter dan je in het stadhuis op te sluiten onder het motto ‘eerste helder wat onze nieuwe regierol is voordat we met een nieuwe aanpak naar buiten treden’. Dat laatste leidt tot veel onnodige complexiteit, papieren formules, te grote afstand en kostbaar tijdverlies.

Geen spin in het web spelen maar arena’s bouwen
In Zwolle hebben we ook de rol van de gemeentelijke regisseur/accountmanager als spin in het web van relaties geproblematiseerd. De accountmanager  die als spin in het web tussen gemeentelijke afdelingen, instellingen, burgers, marktpartijen  en belangengroepen gaat zitten wordt de kop van jut voor alle stroperigheid en problemen. Sluit juist de relaties tussen al die anderen kort en stap er (regelmatig) tussenuit want door de ‘spin in het web’-rol belemmer je dat er tussen anderen mooie bondjes en vruchtbare confrontaties tot stand komen.

De kunst is om voor de betrokken mensen/partijen een arena te bouwen waar zij zelf zorgen voor een nieuw evenwicht. Dat is een fijnere manier van ‘loslaten’ dan te pretenderen dat je helemaal je handen ervan af kan trekken. In Zwolle werd daar ook een mooi motto met een knipoog voor bedacht: we laten wel eens los, maar sturen niemand in het bos’.Vooral gaat het er om dat de burgers van de stad zelf in een positie komen dat ze instellingen die door hun gemeente worden gefinancierd  (mee) besturen en zelf kunnen bepalen of ze het op een andere manier willen organiseren. Dat verandert je rol als gemeente ingrijpend, meer aanjager en bemiddelaar dan spin in het web.

Onbevangenheid in strategie en aanpak
Een derde belangrijke constatering was dat het zoeken naar nieuwe verhoudingen meer gaat over een andere strategie dan om andere rolverdelingen. Wat wil je dat er in de stad gebeurt, hoe mobiliseer je de krachten (en waar nodig de tegenkrachten) daarvoor en wat betekent dat voor de huidige relaties?  Ook hier wel oppassen dat je dit niet in afzondering als gemeente formuleert, ontwikkel de nieuwe strategie in dialoog met de stad.

Voor de afdeling MO in Zwolle was het vruchtbaar om de aandacht te verleggen va een interne discussie over het herdefiniëren van rollen naar een onderzoek hoe je je met de stad verbindt en zorgt dat daar de relaties worden kortgesloten.

Deze inzet op snelle dialoog, experimenteren, kortsluiten van relaties, loslaten, directheid en oprechtheid  noem ik lichte regie. Licht als contrast met de taaiheid van omzichtige belangenspelen, het blindstaren op rollen, eindeloze coördinatie en systemen die zichzelf in stand houden. Met deze lichtheid  valt in veel gemeenten nog een wereld te winnen.

 

---