16 oktober 2015

Door Frans Soeterbroek

Reacties

1 reacties

Tags

Zeg het voort

De valkuil van empowerment als complexe methodiek

Vandaag  kwam ik via sociale media dit nieuwsgierig makende stuk tegen over een experiment in Amsterdam met een methode van werken uit Zuid Afrika om lokale gemeenschappen te versterken:  Kwanda. Mooi dat besef dat ook wij wat te leren hebben uit andere werelden. Maar bij het lezen van het verhaal raakte ik mijn enthousiasme al snel kwijt. Ik lees over een jarenlang voortslepend proces waar mensen afhaken, verstrikt raken in discussies over rollen en zich in opperste verwarring overgeven aan een volgende ronde intensieve gesprekken. Het woord complex(ity) komt zo’n 45 keer terug in het stuk. Zowel om de ingewikkelde en intensieve methode van werken te beschrijven alsook om te laten zien hoe lastig deze toepasbaar is in de complexe Nederlandse verhoudingen. Dat laatste gaat dan vooral over betrokkenheid van veel soorten professionals die graag komen meepraten en experimenteren met communityvorming en empowerment, maar niet leveren als het er op aankomt om mensen uit een uitkeringssituatie te halen en de wijkeconomie te versterken. Het is een werkwijze waar professionals zich als een vis in het water voelen maar te vrijblijvend oogt om de machtsbalans naar de samenleving te verleggen.

In het geval van Kwanda werd een belangrijk deel van het succes in Zuid Afrika toegeschreven aan ‘learningscamps’  voor communitybuilding waar de uit Brazilie overgewaaide methode van de ‘organization workshop’ werd toegepast. Die methode en de bedenkers daarvan zijn naar Amsterdam gehaald. En dat werd al snel taai omdat in tegenstelling tot Zuid Afrika de urgentie ontbrak die iedereen bij de lurven grijpt (ziekte, armoede, geweld), en dan wordt wordt zo’n methode een last in plaats van een hulpmiddel, zo lijkt het. Ik doe met deze samenvatting uiteraard veel mensen die hun ziel en zaligheid hierin hebben gestoken onrecht aan maar het is toch echt wat er expliciet en tussen regels staat geschreven.

Waar het me vooral om gaat is dat dit verhaal exemplarisch is voor iets wat ik maar al te vaak tegenkom.  Mensen en groepen met elkaar in gesprek brengen of ‘in hun kracht te zetten’ wordt nodeloos ingewikkeld gemaakt door er methodieken en processen op los te laten die als een keurslijf gaan werken. Spontaniteit, plezier en directe confrontatie worden gefrustreerd in pogingen om dialoog, planning en actie  in vooraf bedachte gedragsregels, fasen en rondes te persen. Het feit dat veel mensen geleerd hebben hoe je een vruchtbare dialoog en samenwerking organiseert wordt niet vertaald in minimale spelregels en het vertrouwen dat mensen samen dingen goed oplossen. Nee, er wordt een expertsysteem voor gebouwd dat mensen opzadelt met aangeleerde hulpeloosheid. U moet u aan deze methodische manier van dialoog onderwerpen  anders kunt u niet mee doen. En uiteraard heb je veel specialisten nodig om dat te begeleiden.

Wie methodieken en het bijbehorende jargon leidend maakt schept juist afstand en uitsluiting (je moet er heilig in geloven of je er aan overgeven anders hoor je er niet bij) in plaats van nabijheid en verbinding.