11 december 2012

Door Frans Soeterbroek

Reacties

2 reacties

Tags

lichtheid, mockus, speldeprikken, supercitizen, systeemwereld, toekomst van de stad, vlucht vooruit, zelfsturing

Zeg het voort

kan supercitizen de overheid en de stad redden?

Voorzet voor debat ‘toekomst van de stad’

pakhuis de zwijger 10-12-12

Frans Soeterbroek, de ruimtemaker

Misschien zit er vanavond wel iemand in de zaal die het geduld heeft verloren. De overheid moet nu maar eens echt voelen wat voor kracht er in de stad zit. Morgenochtend trekt hij zijn cape aan en stormt als supercitizen langs verbouwereerde bewakers het stadhuis binnen. Hij gaat de vergaderkamers langs om de zaak eens goed op te schudden.

In de eerste ruimte treft hij de 15-koppige taskforce ‘achter de voordeuraanpak’ aan die werkt aan het concept ‘1 gezin, 1 plan’. Hij stuurt de helft van die mensen weg en roept ze na: ‘het gaat om eigen kracht en niet om afstemming tussen professionals’.
In de volgende zaal treft hij communicatiemedewerkers aan die de laatste hand leggen aan het nieuwe burgerparticipatieprotocol van de gemeente. Supercitizen verscheurt het stuk en roept hen toe: ‘hou toch eens op met die suffe bevoogdende participatieladders en geef het stuur echt uit handen.’
In de ruimte daarnaast ontmoet hij de werkgroep ‘nieuwe verdienmodellen voor de gebiedsontwikkeling’ en supercitizen schreeuw hen toe: opgerot met die projectontwikkelaars, we maken de stad zelf wel.
U snapt het al: het zal een lange en vermoeiende dag voor supercitizen worden.

Er zijn hier vast mensen die zo’n rol wel op zich willen nemen maar ik wil jullie wel even waarschuwen. Want deze mensen in de vergaderkamers dachten tot supercitizen binnenstormde dat ze tot de voorhoede van de verandering en de vernieuwing van de overheid behoorden. In 1 klap zijn ze gedegradeerd tot oud denken en achterhaald systeem. Ik vrees dat ze zoiets al eens eerder hebben meegemaakt en ze er van balen dat al die politici, managers en adviseurs steeds iets nieuws bedenken en niet de rust hebben om te kijken of  wat er gisteren is bedacht toch kan werken.

Dit kleine leed staat voor een hardnekkig probleem in de sturing van de stad, namelijk de permanente vlucht vooruit in nieuwe grote ambities, nieuwe sturingsinstrumenten en periodieke reorganisaties, dit als onder het motto: ‘nu gaan we het eindelijk eens goed aanpakken’. En voor je het weet smoort de zelfsturende stad in een brij van verbale vernieuwing waarin de begrippen loslaten, transitie, regisseren, integrale aanpak, kaders stellen, faciliteren, verbinden, veranderen, opgaven, visie en slagkracht om de hoofdrol strijden. De paradox dat gemeentebesturen willen sturen op de zelfsturende stad wordt dan ook een geweldige spagaat wanneer deze bestuurscultuur in stand blijft.

Dat is waarom ik pleit voor wat ik sturing met lichtheid noem: meer oog voor wat goed gaat, bescheidenheid in ambities, eenvoud en menselijke maat in hoe je dingen organiseert,  niet steeds alles weer overhoop gooien en stoppen met ingewikkelde bestuurlijke spelen.

Alles begint met een liefdevolle blik op de stad en de bewoners ervan. Wat een leuke stad is Amsterdam toch en wat kunnen we trots zijn op hoe dat complexe stadssysteem behoorlijk goed functioneert. En kijk eens goed hoeveel schakeringen en grijstinten je ziet die niet passen in de zwart-wit categorieën waar de rapporten mee volstaan. En zie wat er al in beweging is terwijl we in al die beleidsnota’s opschrijven dat de veranderingen nog in gang moeten worden gezet.

De meeste politici en ambtenaren die ik ken hebben best hart voor de stad maar als ze zich storten in de wereld van urgenties, potenties, opgaven, visies en scenario’s waarin het altijd vijf voor 12 voor de stad is vernauwt de blik en verdwijnt de rust en de relativering.

Wie met liefde, mildheid en gevoel voor detail naar de stad kijkt wordt ook bescheidener over wat een overheid kan beïnvloeden. Dat heel veel van wat goed gaat en wat mis gaat niet te sturen valt, dat grote veranderingen plaatsvinden door vele kleine speldenprikken, duwtjes in de rug en confrontaties, en dat besmettelijk optimisme en onorthodoxe acties meer in gang zetten dan het uitrollen van beleid.

Ik ben er optimistisch over dat deze manier van kijken, denken en handelen door gaat breken. Ik zie het om me heen gebeuren. En ga vanavond op you tube nog even kijken naar het reclamefilmje van de triodosbank ‘ klein, het nieuwe groot’, daarin wordt dit voortreffelijk in beeld gebracht.

Deze taal van ‘het gaat al heel goed’, kleine ingrepen,  eenvoud en rust kan allicht worden uitgelegd als een verbod op grote ambities. Dat is het zeker niet. Het is vooral een pleidooi voor bescheidenheid en boerenverstand in de manier waarop je die najaagt.

Wie door wil pakken op integraal, wijkgericht en vraaggestuurd werken stuurt ambtenaren samen de stad in om te kijken, ontmoeten en improviseren.  Wie grote problemen wil oplossen zet een paar scherpe kleine acties in gang die als hefboom kunnen werken voor grotere bewegingen. En wie worstelt met taaie dilemma’s en tegenstellingen bouwt de arena’s in de stad waar het mag knetteren en waar dan meestal hele mooie dingen gebeuren.

Mensen vragen me wel eens of ik rolmodellen van bestuurders heb die sturen met lichtheid.  Grote helden heb ik daar niet in, maar dat past misschien ook niet bij deze benadering. Voor mijn essay heb ik drie wethouders gesproken (Maarten van Poelgeest, Ardi Duivesteijn en Gilbert Isabella)  en ieder laat wel een deel van die lichtheid hebben: ze fietsen door de stad, houden de lijnen kort of zijn  onorthodox.

Ik wil nog even terugkomen op supercitizen. Dat was de geuzennaam waarmee de voormalige burgemeester van Bogota in Colombia: Antenas Mockus zich tooide. Hij ging als vleesgeworden antiheld ook echt in een batmanachtig pakje waarop die naam stond de stad in. En hij deed bijzondere dingen. Zo is hij vooral bekend geworden als de man die de corrupte verkeersregelaars verving door 400 mimespelers. Misschien moeten we ook eens een voorbeeld aan zijn speelse provocaties nemen.

En ineens zag ik het voor me. De kersverse wethouder Pieter Hilhorst die na een vermoeiende dag met veel overleg over onderwijshuisvesting, zwarte scholen, schooluitval, slechte schoolbesturen en ontbrekende stageplaatsen zijn supercitizanpak aantrekt en samen met wat handige ambtenaren en vrienden inbreekt in een school in Amsterdam West. In 1 nacht vervangen ze eigenhandig de niet regelbare verwarming door iets moderners.

Een speldenprik, maar de acupuncturist weet hoe ver dat kan uitstralen en hoe heilzaam dat kan zijn.

 

---