19 april 2012

Door Frans Soeterbroek

Reacties

0 reacties

Tags

alleenheerschappij, COA, complexiteit, eenvoud, leiderschap, menselijke maat, Vestia

Zeg het voort

De lessen van Vestia en COA: doorgeslagen complexiteit en ontsporende bestuurders

Gisteren werd het onderzoeksrapport gepresenteerd over de problemen bij het COA. Iedereen duikt op de vraag of er voldoende munitie in zit om bestuurder Nurten Albayrak af te serveren. Ik heb het rapport met een andere blik gelezen: wat voor soort organisatie is dit waarin alleenheersers bejubeld worden en dan met een enorme klap van hun voetstuk vallen. De parallellen met het debacle bij woningbouwcorporatie Vestia nodigen ook uit dit probleem breder te trekken.

De Raad van Toezicht van COA heeft de alleenheerschappij van Albayrak altijd  gesteund omdat ze een krachtig  bestuurder wilde die durft in te grijpen. Dit gezien de complexiteit van de opdracht en de complexiteit van de organisatie. Ziehier ook de parallel met de positie van Eric Staal bij Vestia.
De onderzoekscommissie is ook op die complexiteit bij COA gestuit, en hoe! Ze ziet een ongelofelijk complexe organisatie met veel overhead, ingewikkelde besluitvormingsprocedures en onbegrijpelijke systemen. En dan is het COA ook nog onderdeel van de (u raadt het al) veel te complex georganiseerde vreemdelingenketen.
Maar de commissie doet iets bijzonders. Zij schrijft al die complexiteit juist toe aan de bestuursstijl van Albayrak. Besluitvormingsprocedures zijn te complex omdat ze alles wilde controleren en niemand mandaat gunde, de organisatie is de complex omdat ze verdeel en heers speelde en de vreemdelingenketen is zo lastig aan te sturen door het departement omdat Albayrak zich zou onttrekken aan ‘de ketensturing’. Zelfs bij de veel te complexe kostprijssystematiek die met Financiën is geregeld wordt haar rol geproblematiseerd. Er zijn maar een paar mensen die dat systeem snappen en die mensen zouden wel eens weggejaagd kunnen worden door haar bestuursstijl.

Er zit dus iets heel raars in de relatie tussen complexe organisatie en de alleenheersende bestuurder.  Krachtige bestuurders die niemand naast zich dulden worden aangezocht en gesteund door raden van toezicht omdat zij in een complexe omgeving nodig zouden zijn. Tegelijkertijd oefenen deze krachtpatsers blijkbaar hun macht uit door zelf  complexiteit en ondoorzichtigheid te creëren.
Gelukkig komt er gevoed door de affaires met Staal en Albayrak aandacht voor het organiseren van ‘countervailing powers’ op bestuursniveau. Het wordt echter tijd dat we ook iets met dat thema complexiteit doen. Te vaak wordt dat  als natuurverschijnsel gezien (‘de complexe samenleving’) en gebruikt als legitimatie voor krachtpatserij (‘knopen durven doorhakken’).
Veel complexiteit is echter onzinnig systeemfetisjisme en blijkbaar ook nog eens een machtsmiddel voor kwaadwillende managers. Ik hoop dan ook dat de komende periode niet iedereen binnen Vestia en het COA  zich blind staart op het vraagstuk van leiderschapsstijl en bestuursstructuur. Het moet zeker ook gaan over het bouwen van organisaties die gekenmerkt worden door eenvoud, gezond verstand en een menselijke maat. Dat is het beste medicijn tegen dit type ontsporingen.

---