18 december 2011
Door Frans Soeterbroek
Reacties
Tags
betrokken buitenstaander, de reis van de held, dienend leiderschap, film, leiderschap, licht leiderschap, Manfred van Doorn, obama, wijffels, WinsemiusZeg het voort
De ideale leider is een betrokken buitenstaander
Gemiddeld eens per 2 weken zit ik op vrijdagmiddag in een zaaltje in Den Haag naar filmfragmenten te kijken. Dit in het kader van een opleiding over leiderschap verzorgd door Manfred van Doorn. Mooie formule, zeker voor een filmliefhebber. Ik doe er aan mee omdat ik geïnteresseerd ben in publiek leiderschap en sturing met lichtheid en omdat ik meer met beeld wil doen in mijn eigen werk. Wat heb ik er tot nu toe aan overgehouden? Vooral inspiratie en mooie beelden over de leider als betrokken buitenstaander. Lees hieronder waar dat over gaat en welke films je beslist moet zien om daar meer gevoel voor te krijgen.
Voor leiderschap met een grote L zit ik daar niet in dat zaaltje, maar daar gaat het gelukkig opvallend weinig over. Ik heb namelijk een aversie tegen de nadruk die er in onze samenleving wordt gelegd op leiderschap. Want zonder leiders geen volgers of ‘ondergeschikten’. Uit de geschiedenis en op basis van laboratoriumexperimenten weten we dat de relatie leider-volger niet het beste in mensen oproept. Als hedendaags extreem voorbeeld zien we de verbijsterende beelden van de rouw over de net overleden Noord Koreaanse ‘grote leider’ Kim Jung-il. Wij zijn daar gelukkig te nuchter en autonoom voor om ons dat voor te kunnen stellen maar ook hier wordt gehunkerd naar ‘echte’ leiders die ons in beweging krijgen en ons bevrijden van de politici en ondernemers die we niet vertrouwen. Dat is geen fijne cocktail van emoties. Voor mij geen dromen over leiders op een voetstuk.
Ik veer wel op als ik verhalen lees, hoor en zie over dienend en inspirerend leiderschap door mensen die je kunt betitelen als betrokken buitenstaander. Het hedendaagse icoon daarvan is uiteraard Nelson Mandela. Kijk nog eens naar de film Invictus en naar zijn toespraken op youtube om te snappen waarom we allemaal voor die man vallen.
Als ik het projecteer op ons kikkerlandje moet ik vooral denken aan mensen als Herman Wijffels, Pieter Winsemius en Dries van Agt. Ja, ik besef het: een hopeloos incorrect rijtje van oudere mannen die roeptoeteren vanaf de zijlijn. Maar dat maakt hen juist tot ideale leiders. Ze hebben een behoorlijke staat van dienst en een heftig leven achter de rug en zijn (op latere leeftijd) door een groot ideaal gegrepen. In de terminologie van Manfred van Doorn en grote Hollywoodfilms: deze mensen hebben ‘de reis van de held’ doorgemaakt.
Ik noem dat licht leiderschap in meerdere betekenissen van het woord: hun leiderschapsrol is niet vastgeklonken aan een formele positie of specifiek eigenbelang (onbaatzuchtig, niet vooraan willen staan), hun manier van sturen is licht (verhalen vertellen, werelden verbinden) en ze hebben op een bepaalde manier ‘het licht gezien’ (innerlijke rust en bevlogenheid). Het wordt tijd dat we dit type leiderschap gaan koesteren en deze mannen niet te makkelijk wegzetten als dinosaurussen.
Overigens hoeven we het niet van deze oudere heren alleen te hebben. Volgens mij gaan we nog veel plezier beleven aan vrouwelijke leiders omdat die meer in staat lijken om hun rol onbaatzuchtig, bevlogen en met innerlijke rust te vervullen. Op de site van het bedrijf van Manfred van Doorn, de plannensmederij kwam ik een lezingencyclus tegen over leiderschap met op het programma alleen maar actieve vrouwen: Judith Merkies (Europees parlement), Jette Kleinsma (Tweede kamer) en Jeannette van den Ingh (zakenvrouw van het jaar). Van hen ken ik alleen Jette Kleinsma en bij haar heb ik dat beeld van licht leiderschap zonder meer.
Ik denk dat deze rolmodellen van pas komen in een samenleving die afwil van opgeblazen bestuurders die door hun eigen ego en hebzucht worden voortgedreven. Bij een netwerksamenleving waar wij onze eigen en elkaars boontjes doppen past het leiderschapsmodel van de onbaatzuchtige en betrokken buitenstaander absoluut.
Ook in de films die op die vrijdagmiddagen langskomen valt me op dat het vaak de buitenstaanders zijn die een bijzondere leiderschapsrol krijgen toegedicht en op zich nemen in lokale gemeenschappen. De koordirigent in As it is Heaven, de weerman in Groundhog Day, de leraar in Dead Poets Society. En voor wie de draak wil steken met de rol van de buitenstaander als leider is daar de filmklassieker Being There met Peter Sellers als ongeletterde tuinman die het tot president schopt omdat iedereen valt voor zijn bijzondere metaforen.
Reacties