27 november 2012

Door Frans Soeterbroek

Reacties

0 reacties

Zeg het voort

het ontrafelen van een iconische foto

Afgelopen vrijdag zag ik op het documentairefestival IDFA de Ierse documentaire ‘men at lunch’ waarin de iconische foto uit 1932 van mannen die hoog in de lucht op een stalen balk zitten te lunchen wordt ontleed. Kun je een boeiende film maken over een enkele foto? Ja dus. Het is een heel fraaie documentaire voor wie van documentaire fotografie en van de sociale geschiedenis van de stad houdt.

In de film komen alle denkbare vragen bij de foto aan bod: waarom krijgen veel kijkers klamme handen bij het zien van de foto, is deze foto niet gefaked (nee dus), wie heeft de foto gemaakt (3 fotografen zijn nog in de race), wie zijn die mannen op de foto (2 zijn er achterhaald), waarom zitten ze zo ontspannen te lunchen op zo’n gevaarlijke plek (blijft onbegrijpelijk) wie bouwden de wolkenkrabbers  (vooral Ieren dus), waarom dragen deze mensen geen valbeveiliging (zo ging dat toen),  hoeveel vielen er dood (20 per jaar) en hoe iconisch is die foto eigenlijk (de meest opgevraagde en afgedrukte ooit).

Vooral de details in de film waren van grote schoonheid. Zoals het opsporen van het oorspronkelijke glasnegatief in een immens fotoarchief ergens diep verscholen in een rotsmassief. Ondanks het feit dat een sukkel de glasplaat in 1995 uit zijn handen had laten vallen was aan de hand van de scherven nog vast te stellen dat de foto geen fake is. In de archieven werden ook foto’s gevonden van de fotografen aan het werk op de in aanbouw zijnde wolkenkrabbers. Dat ziet er nog griezeliger uit. Op de stalen balk balancerend met een levensgrote platencamera op de rug of in de hand.

En dan de zoektocht naar de mannen op de foto. Toen een lokale krant een oproep deed om deze mannen te identificeren claimden honderden mensen dat daar hun opa, vader of oom op die balk zit. Heel veel mensen willen blijkbaar deelgenoot zijn van deze  bijzondere episode in de geschiedenis van New York en projecteren er hun eigen familiegeschiedenis op.
De filmmakers lukt het uiteindelijk twee Ierse broers  op de foto te identificeren (de   mannen uiterst links en rechts op de foto) en hun zonen te achterhalen. De broers blijken in de twintiger jaren uit Ierland geëmigreerd te zijn op de vlucht voor de burgeroorlog. In de lokale pub in Ierland hangt de foto ook prominent. Een van de broers is in New York gebleven en de ander is terggegaan naar Ierland. Beiden zijn een natuurlijke dood gestorven en daar hebben ze nog mazzel mee gehad.

Want het verhaal achter de foto is allesbehalve vrolijk. De foto is in 1932 genomen, toen Amerika in een diepe depressie zat. De werkloze bouwvakkers stonden bij de in aanbouw zijnde wolkenkrabbers te wachten tot er weer iemand te pletter  viel want dan was er weer kans op werk. En wie dat ‘geluk’ had, had een hele grote kans om op een dag zelf te pletter te vallen of ernstig gewond te raken: 40 per jaar op een groep van 1000 bouwvakkers.
Het zal me na deze film dan ook niet meer lukken om naar die mannen op de balk te kijken alsof ze volkomen ontspannen zitten te lunchen. Ik zie nu vooral de gelatenheid en de overlevingskunst. Een van de kunstkenners die in de film aan het woord komt moest bij dit tafereel denken aan het laatste avondmaal. Een mooie associatie. Helaas zijn er al twee apostelen naar beneden gevallen, zou je cynisch kunnen zeggen.

Nog een tip voor de liefhebbers van dit type fotografie: in het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam zijn nog tot 6 januari vergelijkbaar fotowerk te zien van Lewis Hine over New York en Ruud Sies over hoog bouwen in Rotterdam.


Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*