2 oktober 2012
Door Frans Soeterbroek
Reacties
Tags
kleine ingrepen, ontkokeringslogica, planningsramp, systeemingrepen, zorgZeg het voort
De tragiek van systeemingrepen in de zorg
De afgelopen week verschenen er twee artikelen in kranten die vragen oproepen over de kansrijkheid van grote ingrepen in de zorg. De Volkskrant berichtte over het wegwerken van de wachtlijsten als probleem in plaats van als oplossing: de natuurlijke filter tegen overbehandeling en kostenbesparing is daarmee ook verdwenen. De NRC meldde onder de kop ‘laagdrempelig advies waar geen vraag naar is’ dat de Centra voor Jeugd en Gezin op een fiasco uitdraaien. Dit symbool van klantgerichtheid en integrale aanpak blijkt zijn belofte niet waar te maken. In angelsaksische landen noemen ze dit fenomeen van grote systeemingrepen met een noodlottige afloop ‘planningdisasters’. Waarom draait het daar zo vaak op uit?
Uit mijn eigen ervaring weet ik maar al te goed waarom pogingen ‘om het nu eindelijk eens goed te organiseren’ zo vaak op een fiasco uitdraaien. Allereerst houden de verantwoordelijke bestuurders en managers en niet te vergeten hun adviseurs elkaar steeds weer voor dat het grote probleem de versnippering en de verkokering is. Het doorbreken daarvan via een grote systeemingreep wordt een doel op zich en de oplossing van alle kwalen. Dat de burger/klant uit wier naam die strijd wordt aangegaan geen boodschap heeft aan deze systeemlogica dringt slecht tot hen door. In de permanente vlucht vooruit naar ontkokeren en verbinden spreekt niemand deze logica meer tegen en is iedere tegenslag een bewijs dat oude reflexen en enge deelbelangen nog steeds niet zijn overwonnen. Dus doen we er weer een schepje bovenop.
Ten tweede is daar het hardnekkige fenomeen dat iedere vernieuwing de oplossing is voor de problemen van gisteren. Het debat in de zorg is inmiddels verschoven van wachtlijsten naar de kosten en de risico’s van overbehandeling. En ouders hebben inmiddels het internet gevonden als laagdrempelige en heerlijk anonieme bron van kennis over opvoedingsvragen en waarom zou je dan naar een CJG gaan? Wie zich fixeert op de systeemverandering mist al snel deze signalen van een veranderende context.
Ten derde wordt er onvoorstelbaar weinig aandacht gegeven aan de vraag: zou onze goede intententie ook onplezierige bijeffecten kunnen hebben? Hebben wachtlijsten bijvoorbeeld ook een nuttige functie en zou het effect van maatregelen na verloop van tijd niet weer uitdoven? Komen mensen wel in beweging in de richting die ik wil als ik veranderingen afkondig die zij moeten waarmaken? Het is niet prettig om die vragen te stellen als je iedereen moet overtuigen van de noodzaak een doorbraak in het systeem te realiseren. Maar die neveneffecten zijn er natuurlijk volop en verdienen veel meer aandacht.
Ontkokeringslogica en blind optimisme over grote systeemingrepen ontnemen ons het zicht op wat wel en niet werkt. Wie daar beter naar kijkt zal zien dat kleine ingrepen waarvan je weer kunt leren veel slimmer zijn dan grote systeemveranderingen. Ik weet het: geen prettige boodschap voor mensen die ‘ het nu eindelijk eens goed willen regelen’ en een standbeeld voor hun eigen daadkracht en visie willen oprichten. Maar juist dat gebrek aan maatvoering moet bestreden worden willen we niet in planningsrampen blijven grossieren.
Geef een reactie