Zelfbewuste burgers en boze kunstenaars
Gisteren was ik in Den Haag op de conferentie ‘ruimte voor burgers’ over de rol van bewoners in de wijkaanpak en op de manifestatie tegen de cultuurbezuinigingen ‘mars der beschaving’ ‘ Twee werelden die weinig met elkaar van doen hebben , of toch wel ?
‘Ruimte voor burgers’ was georganiseerd door het departement van BZK , het bewonersplatform ‘Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken’ en KEI. Het was een feestje van optimisme over de kans om nog een forse slag te maken in de wijkaanpak: de bewoners ‘echt’ de macht geven, met prikkelende voorbeelden uit Engeland als inspiratie.
Hoofdgast was de zichzelf als ‘red Tory’ afficherende adviseur van het huidige conservatieve kabinet van Engeland, Philip Blond. Zijn roem als iemand die een conservatieve agenda van terugtredende overheid kan verbinden met een ‘linkse’ agenda van gemeenschapsvorming was hem al vooruit gesneld in de wereld van de wijkaanpak.
Blond prikkelde met stellingen als “extreem collectivisme baart extreem individualisme” en “mensen aan de onderkant van de samenleving hebben noch toegang tot de markt noch tot de overheid en dat zet hen vast in een cultuur van afhankelijkheid.” Het was waar deze dubbelganger van Willy Alberti zichtbaar plezier in had: zich hard afzetten tegen zowel plat kapitalistisch denken als tegen links collectivistisch denken. Maar juist waar zijn verhaal minder ideologisch was werd het echt interessant. Hij wist de tragiek van het fragmenteren van gemeenschappen (‘mensen wordt afgeleerd om voor elkaar te zorgen’) mooi te verbinden met de funeste werking van economische afhankelijkheid (‘een laag inkomen is niet het probleem maar het gebrek aan liquide middelen om ondernemend te handelen’) en met de perverse prikkels in het overheidssysteem (‘ in iedere bestuurslaag lekt 20% van de voor burgers bestemde middelen weg’).
Die analyse mondde uit in een optimistische agenda voor ondernemende lokale gemeenschappen met een recht om zelf te investeren, te bouwen en de hen hinderende instituties ter verantwoording te roepen.
Ik proefde bij de aanwezige bewoners een sfeer van ‘eindelijk erkenning’ en bij de aanwezige professionals een houding van ‘wij werken al in die richting.’ Ook de aanwezige voorzitters van de visitatiecommissie wijkenaanpak Wim Deetman en Rene Scherpenisse zagen die positieve tendens zich al aftekenen. Deetman sprak over de noodzaak om de wijkaanpak vast te houden, niet alleen omdat deze een lange adem vergt maar ook omdat via de wijkaanpak een vorm van burgerbetrokkenheid tot ontwikkeling lijkt te komen die inspirerend kan zijn voor alle wijken en gemeenten in Nederland.
Deze boodschappen slaan aan bij minister Donner die er op aan lijkt te sturen om de agenda voor de aandachtswijken om te buigen naar een agenda voor het stimuleren van collectief ondernemerschap van bewoners met als dragend concept de wijkonderneming. Het zal nog wel lastig worden om dat handen en voeten te geven zonder in oude reflexen te vervallen. Want ik zie het al weer voor me: de steden die wijkactieplannen gaan herschrijven naar wijkondernemingsplannen, het getouwtrek over geld en bevoegdheden en het weglekken van energie en geld naar een nieuwe serie experimenten met wijkondernemingen. Want dat gebeurt al snel als de spannende cocktail die in Engeland is gebrouwen van gemeenschapszin, bewonersmacht en ondernemerschap wordt verengd tot het instrument wijkonderneming.
Laten we onze eigen cocktail maken en het vooral hebben de onderliggende boodschappen voor bestuurders en professionals: luisteren naar wat bewoners echt willen en in beweging brengt, het durven loslaten van de regie, een dienende (en waar nodig confronterende) houding naar bewoners aannemen en het vermogen om collectief handelen van bewoners uit te lokken.
In de middag bezocht ik de manifestatie op het Malieveld tegen de bezuinigingen op cultuur onder de ronkende naam ‘mars der beschaving’. Daar kwam ik in een volstrekt andere wereld terecht: een opvallend jeugdig publiek vol van verontwaardiging, hoogdravende idealen en carnavalesk plezier. Maar de kloof met de ochtend werd al snel gedicht toen iemand het podium besteeg die zich voorstelde als ‘Sander uit de Baarsjes’ en in een gloedvol betoog de revitalisering van deze Amsterdamse buurt verbond met de strijd tegen de cultuurbezuinigingen. En zomaar bedacht ik me dat het met het collectieve ondernemerschap van de wijkonderneming alleen wat zal worden als de verontwaardiging en jeugdige overmoed van de Sanders van deze wereld wordt verbonden met de wat brave wereld van ‘ruimte voor burgers’.
Reacties