Ruimtemakerblog

een tochtige betonplaat als huiskamer van de stad

Stel, je woont in een van de meest progressieve steden van Nederland, zowel qua cultuur als politieke verhoudingen. Je weet uit analyses van de economische- en bankencrisis en het klimaatdebat dat het wezenlijk anders moet in de stedenbouw. Niet meer bouwen voor vastgoedbubbles, minder afhankelijk worden van banken, beleggers en ontwikkelaars, radicaal kiezen voor een circulaire economie en een groene klimaatadaptieve stad. Voor een rechtvaardige stad met minder afstand tussen mensen met veel en weinig kansen. En voor zeggenschap van mensen over hun eigen stad en leefomgeving.

Dat treft, want in diezelfde stad hanteert het gemeentebestuur als filosofie om de stad samen met de bevolking te maken en wordt er ook op veel plekken gepoogd om bewoners, lokale initiatiefnemers en zelfbouwers wat meer de wind in de rug te geven. Wat daarbij helpt is dat het de stad met het hoogste opleidingsniveau van het land is met heel veel kleine ondernemers. De stad heeft ook de luxe om scherpe keuzes te maken want ze is zeer gewild om in te wonen, werken, verblijven en investeren.
In diezelfde stad heeft de gemeentelijke Rekenkamer recent de grote financiële problemen met het muziekcentrum laten onderzoeken waar klip en klaar uit naar voren komt dat vastgoed ontwikkelen behoorlijk los kan groeien van de wereld waar het eigenlijk voor bedoeld is en die wereld opzadelt met onbetaalbare exploitatielasten.

Wanneer het gemeentebestuur van die stad, Utrecht, maart 2016 met een ruimtelijke strategie naar buiten komt dan zou je op grond van het voorgaande ongeveer de volgende tekst kunnen verwachten:

(meer…)

30 maart 2016
1 reacties
burgerparticipatie, gebiedsontwikkeling, marktmacht, organisch ontwikkelen, publiek domein, ruimtelijke strategie, stadsontwikkeling, Utrecht, waardecreatie

Georgio, Lucas en de Europese top

Twee maanden terug was ik bij een mooie voorstelling van Lucas de Man over zijn bezoeken aan de creatieve/activistische voorhoede in Europese steden en aan denkers die hun acties in een breder perspectief plaatsen. Dat alles dat ooit van ons mensen gezamenlijk was ‘(the commons’) nu een commercieel goed en prive-eigendom is geworden was voor Lucas de meest bijzondere ontdekking. Zijn boodschap: de grond, de lucht, de bossen, het water, de openbare ruimte, de stad, we moeten het allemaal op het marktdenken terug veroveren. VPRO Tegenlicht besteedde er twee weken terug een hele uitzending aan.

(meer…)

14 maart 2016
0 reacties
agenda stad, commons, europa, lucas de man, manifest, stadmakers

Organische stads- en gebiedsontwikkeling crisishype? Mooi niet!

Vorige week mocht ik optreden voor het kennisnetwerk van de opleiding Master of City Development (MCD).  Het is een opleiding waarin stads- en gebiedsontwikkeling nog vooral wordt behandeld als een een-tweetje tussen overheid en grotere marktpartijen en waar de bouwprogrammering van de stad centraal staat.  Het voelde een beetje als het hol van de leeuw want ik kwam als mede-auteur en -redacteur van dit boek vertellen over de kracht van het nieuwe stadmaken.  Ik vertelde dat al die kleine (en steeds meer grote) burgerinitiatieven in steden en dorpen staan voor een brede onderstroom in de samenleving waarbij mensen meer greep wil krijgen op de eigen omgeving en ook ruimte zoeken om de dingen op hun eigen manier te doen. Ik heb benadrukt dat dit van de overheid vergt dat ze uit de een-tweetjes met de markt stapt en meer samen met de bewoners de stad gaan maken. De benadering van organische stads- en gebiedsontwikkeling is dan het interessante vehikel om de brug tussen lokaal initiatief en de grote wereld van stadsontwikkeling te slaan. Mijn verhaal raakte wel iets bij de toehoorders maar aan het eind vroeg wel iemand ter geruststelling van zijn eigen gemoed of deze benadering niet keurig aanvullend is op de klassieke manier van ontwikkelen. Mijn eerlijke antwoord: ik hoop het niet. Want die klassieke manier doet de steden geen goed. Bouwproductie en grondexploitatie staan centraal en niet het geluk van de stadsbewoner, het levert ons over aan partijen die de stad met geleend geld maken (schuldeneconomie) en er is te weinig respect voor de kracht van geleidelijke organische verandering van de stad. (meer…)

9 maart 2016
6 reacties
gebiedsontwikkeling, organisch ontwikkelen, stadmakers, stadsontwikkeling

‘Goedendag, ik kom uw verwachtingen managen’

Ik kom het woord de laatste tijd opvallend vaak tegen in rapporten, adviezen en gesprekken: verwachtingsmanagement. En eerlijk gezegd krijg ik daar verschrikkelijke jeuk van.
Ergens is er iemand die vindt dat hij of zij de verwachtingen van anderen zou moeten managen. Meestal is die iemand een bestuurder, communicatie-adviseur, dienstverlener, projectleider of procesmanager werkend voor de overheid en is die ander de burger. Het is bij uitstek een paternalistisch en beheersmatig begrip: ik bepaal welke rol en welke boodschap jij aankan en in welke fase van mijn eigen werkwijze en voortgang jij in beeld zou moeten komen. Het is de wereld van mensen die stoeien met participatieladders: je moet mensen niet de suggestie geven dat ze mee kunnen beslissen terwijl ze alleen mee mogen denken. Het is ook een bestuursstijl die past bij de tweedehands autoverkoper: als ik hoog inzet kan ik je ergens tegemoet komen en jou de verwachting geven dat je wat gewonnen hebt terwijl ik precies krijg wat ik wil. Dat zie ik veel mensen binnen de overheid doen als ze verwachtingen gaan managen. Dit staat haaks op de idealen van de participatiesamenleving en doe-democratie. Maar dat is niet het enige treurige. (meer…)

3 maart 2016
0 reacties
bestuursstijl, dialoog, handelingsverlegenheid, participatie, paternalisme, sociaal kapitaal, verwachtingsmanagement

de omgevingsvisie als verhaal van de stad

De komst van de Omgevingswet wordt in Nederland als een feestje gevierd. Straks zijn we eindelijk verlost van al die sectorale plannen, is er meer ruimte voor maatwerk en flexibiliteit en kunnen ‘we’ samen tot keuzes komen waarin we waarden en belangen tegen elkaar kunnen afwegen en uitruilen. De interessante vraag is dan wie die ‘we’ dan zijn: is dat de overheid, zijn dat de beleidsnetwerken waarin grote organisaties zaken met elkaar doen of zijn dat uiteindelijk toch de burgers?
De inzet op de participerende burgers is gelukkig op dit moment de wens in de meeste gemeenten. Er is wel een wezenlijk verschil tussen participatie als het ophalen van input uit de stad (‘dat nemen we mee’) en participatie met als inzet de regie op het omgevingsbeleid meer bij de burger te leggen.
Ik zie vier redenen om bij de invoering van de omgevingswet vol voor dat laatste te gaan, te beginnen met een omgevingsvisie als verhaal van de stad.

(meer…)

29 januari 2016
0 reacties
leefwereld, omgevingsvisie, omgevingswet, participatie, sociaal kapitaal, systeemwereld, verhaal van de stad

over de logica van relaties en systemen

Een van de leukste trainingsprogramma’s waar ik aan meewerk is de leergang ‘strategisch positioneren en lobby’ . Mijn bijdrage bestaat uit het uitdagen van de deelnemers om strategisch te opereren vanuit een houding van lichtvoetigheid en onbevangenheid i.p.v. strategisch spel. Een dankbare rol kan ik verzekeren.
Ik lever die bijdrage meestal op de dag dat de deelnemers, vooral ambtenaren van gemeenten, hun verslag doen van interviews met  burgers, netwerkpartners en collega’s. In al die verhalen zie ik een paar mooie rode lijnen waar vooral 2 verhaallijnen die ogenschijnlijk tegenstrijdig zijn me intrigeren. Enerzijds het pleidooi voor wat ik institutionele logica noem (regel de verantwoordelijkheden en processen goed en hou je daaraan) en anderzijds een pleidooi voor de relationele logica (ga buiten de systeemwereld om, het gaat immers om de goede contacten en onderling vertrouwen). Hoe ga je om met de aanwezige spanning tussen beide logica’s? (meer…)

22 januari 2016
1 reacties
institutionele logica, lobby, proces, relationele logica, ritselen, systeemwereld, vertrouwen, waardecreatie

Leven in het plan van een ander

Afgelopen dinsdag was ik bij de afsluiting van het jaar van de ruimte. Afgezien van vele terechte lofuitingen was er weer de bekende verzuchting dat het teveel een vakgenotenfeestje was en de ‘man in de straat’ niet was bereikt. Scheidend voorzitter van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLI) Henry Meijdam had het over ‘de vloer’ die onvoldoende wordt bereikt.
Ik ben er zelf ook niet vies van om de afstand tussen de professionele wereld en de samenleving te benadrukken maar dit was me te kort door de bocht. Dat kwam onder meer doordat vlak voor hem Marieke Dubbeldam alias @vinexvrouwtje een column had uitgesproken over haar leven in Leidsche Rijn. Een mooi verhaal over wat het betekent om in een ‘plan van een ander’ te leven. Zij twittert ook regelmatig met lichte ironie over dit fenomeen zoals deze: ‘Vanochtend keek ik heel eventjes rond in óns toekomstige centrum dat eigendom wordt van een Frans bedrijf.’
Marieke was overigens een van de organisatoren van een van de bijzondere onderdelen van het jaar van de ruimte: camping onbestemd. Meer vrouw in de straat of vloer dan dit kan je je toch niet wensen zou ik zeggen. Wat haar inbreng vooral laat zien is dat een actieve samenleving iets anders is dan een steeds grote groep die zich schaart rond grootse vergezichten en opgaven. Zij belichaamt een schurend verhaal over waar je tegen oploopt en hoe je een eigen weg kunt vinden wanneer je je opstelt als eigenaar van je wijk.

(meer…)

18 december 2015
0 reacties
almelo, jaar van de ruimte, leven in het plan van een ander, opgaven, ruimtelijke ordening, schurende verhalen, vinex

Stadmaken door te ritselen en te knutselen

Vorige week was ik op een mooie bijeenkomst in de wijk Voorstad Oost in Deventer. Het thema was ritselmanagement, een geuzennaam voor bewonersinitiatieven in deze wijk en voor de wijze waarop de gemeente daarop inspeelt. Zie dit filmpje. Het begrip is gemunt door gebiedsmanager Gerlinda Tijhuis. Ze heeft er zelfs een handboekje over geschreven: ritselmanagement voor dummies. Na twee bezoeken aan de wijk, de conferentie van vorige week en het lezen van het boekje heb ik een aardig beeld van de werkzame  bestanddelen van dit ritselen.
(meer…)

11 december 2015
2 reacties
deventer, knutselen, organisch ontwikkelen, publiek ondernemerschap, ritselen, waardecreatie, wijkeconomie

Wat kenmerkt een succesvol stadslab?

Het is een fenomeen dat in vele steden in opkomst is: het stadslab. Dat neemt vele vormen aan zoals een platform van activistische bewoners, een stadsbreed kennisplatform, een locatiegebonden coalitie of een voertuig van de overheid om burgers te activeren. Vanaf dit voorjaar heb ik op verzoek van Architectuur Instituut Rotterdam (AIR) het stadslab luchtkwaliteit in die stad gevolgd en begeleid. Het stadslab luchtkwaliteit is eind vorig jaar begonnen als platform van mensen die elkaar hebben leren kennen omdat ze allemaal gereageerd hadden op een oproep van de gemeente voor ideeën om de luchtkwaliteit op de ‘s Gravendijkwal te verbeteren. Ze zijn in aanloop naar het stadmakerscongres van oktober jongstleden door AIR ‘geadopteerd’ en tot stadslab gepromoveerd als een van de veelbelovende initiatieven die een nieuwe manier van ‘samen stad maken’ laten zien. Dat ze die positie verdienen heb ik zelf kunnen waarnemen en er een klein steentje aan kunnen bijdragen. Wat maakt hen bijzonder en tot voorbeeld voor andere stadslabs?

(meer…)

27 november 2015
0 reacties
knutselen, luchtkwaliteit, platform, publiek ondernemerschap, Rotterdam, stadslab, waardecreatie

De stad als bouwmarkt

Komend voorjaar is het twee jaar geleden dat er nieuwe gemeenteraden en colleges aantraden in de steden en vele liefdesverklaringen werden afgegeven aan het samen stad maken met de bevolking. Sindsdien is er veel steden een tandje bijgeschakeld op het vlak van participatie en ondersteunen van lokaal initiatief. Daarvoor hulde.Wat nauwelijks is gebeurd is de wrijving opzoeken met de traditionele manier van stadsontwikkeling. En dat is vreemd want die wordt gekenmerkt door een een-tweetje tussen overheid en grote marktpartijen, waarbij de stad vooral wordt gezien vanuit een economisch model: competitie tussen steden, gunstig vestigingsklimaat, dynamische vastgoedmarkt en aanzwengelen van de bouwmachine.

Ik zie drie hardnekkige fenomenen die in hun combinatie het beeld van de stad als markt in stand houden en de publieke zaak uithollen. (meer…)

11 november 2015
1 reacties
marktwerking, rendementsdenken, samen stad maken, stadsontwikkeling