Publicaties

Recente publicaties Frans Soeterbroek

Omstreden plannen, onderschatte burgers
Boekje uit 2022 over de rol van bewoners bij binnenstedelijke verdichting. Bevat alternatief voor de bestuurlijke NIMBY-angst, analyse van de democratische lekken in de stadsontwikkeling en de omgevingswet. het laats hoogstuk is gereserveerd voor een alternatieve aanpak: een ontwikkelcultuur die gebouwd is op de leefwereld en uitnodigend is naar burgerinitiatief. Dit onder  de noemer maatschappelijke gebiedsontwikkeling. Ook zeer relevant voor ruimtelijk beleid en plannen buiten de stad.  Hier de link naar de gratis download. Bij de uitgever kun je ook een papieren exemplaar kopen. 

Hortend en stotend op weg naar buurtdemocratie
Essay dat eind 2022 is geschreven, waarin de balans wordt opgemaakt van de pogingen in Amsterdam om de buurtdemocratie te versterken. Het concept van buurtdemocratie wordt uitgewerkt in 3 elementen: basisdemocratie, het ecosysteem van initiatieven en tegenmacht t.o.v. overheid, markt en instituties. Er is lof voor  de veelheid aan instrumenten die in samenspraak tussen gemeente en bewonersplatforms zijn ontwikkeld en gewaarschuwd tegen de versnippering en de vlucht vooruit in steeds waar wat nieuws. Gestaag werken aan de buurtdemocratie en het bijbehorende ecosysteem evenals de doorwerking van alle goede bedoelingen in de systeemwereld, daar moet het over gaan.  Hier de link naar het essay   Het verhaal is opgenomen in een bundel van Stad-Forum  “Nu aan de buurt” over het belang van sterke buurten bij de inzet op energietransitie. 

De omgevingswet en het belang van huurders
Essay eind 2021 geschreven voor het blad huurpeil van de woonbond over de vraag hoe je als georganiseerde huurders greep kunt krijgen op de omgevingswet en voorkomt dat de wet de positie van buurtbewoners en huurders verder uitholt. Hier de link naar het verhaal.  

Het uitdaagrecht op cultureel erfgoed
Het verdrag van Faro regelt in algemene zin het principe dat erfgoed moet worden bezien vanuit de maatschappelijke functie die het vervult en kan vervullen en dat daarbij de zeggenschap van burgers over dat erfgoed van belang is.  Ik schreef op verzoek van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA) een essay over de vraag wat er gebeurt waneer je het in NL meest voorkomende buurtrecht, het uitdaagrecht of right to challenge hieraan koppelt. Welke perspectieven openen zich dan voor eigenaarschap en beheer van burgerinitiatief voor ons cultureel erfgoed? Hoe bouw je krachtige erfgoedgemeenschappen? En hoe maak je maatschappelijke businesscases om dat instrument meer te laten zijn dan een papieren tijger? Daarover gaat dit essay, geschreven najaar 2021 . Hier kunt u het vinden. Voorjaar 2022 schreef ik een verkort essay over dit thema voor het magazine over de erfgoeddeal. Dat verhaal is hier te vinden.  

Alles van waarde vereist weerbaarheid
Een essay in 2021 geschreven in opdracht van Architectuurinstituut Rotterdam (AIR) over de onmisbare rol van lokaal activisme bij een cultuur van ‘samen stad maken’. Aan de hand van 4 Rotterdamse voorbeelden (de bomenridders, leeszaal west, sloop in Rotterdam Zuid en de burgemeester als nieuwe buurman) wordt zichtbaar gemaakt hoe systeemwerelden worden uitgedaagd en in beweging komen. Het essay mondt uit in lessen die gemeenten daaruit kunnen trekken. Hier is het essay te downloaden

De maatschappelijke basis van erfgoed 
Het essay uit 2021 met als titel ‘erfgoed als middel’ is geschreven in opdracht van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Hierin wordt uitgewerkt welke rol erfgoed speelt in verschillende sociaal maatschappelijke domeinen (zorg, werk, cultuur, verbonden samenleving, stads-en buurtontwikkeling en burgerinitiatief) en welke coalities de erfgoedwereld met organisaties die in die domeinen actief zijn zou kunnen sluiten. Het essay is gemaakt in het kader van het Europese verdrag van FARO dat gaat over het maatschappelijk eigenaarschap van erfgoed.  Belangrijke conclusie van het essay: die nieuwe vormen van samenwerking bieden de kans om de maatschappelijke basis en betekenis van erfgoed opnieuw uit te vinden. Hier een link naar het essay. 

Ruimte en wonen als publieke zaak
Voor het tijdschrift Ruimte en Wonen schreef ik december 2020 een verhaal over hoe in die domeinen de publieke zaak weer centraal te stellen en zo een legitimiteitscrisis van de overheid af te wenden. Daarvoor moet je de neoliberale ideologie verlaten, nieuwe coalities bouwen, grond en vastgoed weer als publiek goederen behandelen de omgevingswet hacken.  Hier het artikel.    

Een landingsplaats voor de omgevingswet
De 19 belangrijkste zaken die je op lokaal en regionaal niveau meot regelen wil de invoering van de omgevingswet goed gaan uitpakken voor omgevingskwaliteit, democratie en lokaal initiatief. Gemaakt voorjaar 2020 door de Ruimtemaker samen met het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA), de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en de Landelijke Vereniging voor Kleine Kernen (LVVK). Hier het stuk

Vernieuwing van de wijkaanpak
Essay (2019) geschreven voor de gemeente Groningen op basis van een scan van de wijkaanpak en het wijkbedrijf in Selwerd. Het essay loopt 6 thema’s langs die relevant zijn bij het dichten van de kloof tussen het uitrollen van programma’s over de wijk en het laten ontstaan van initiatieven vanuit de wijk zelf. Het gaat om continuïteit en rust, het bouwen van een vrije tussenruimte voor opbloeien van initiatieven, zeggenschap bewoners over grote plannen, de wijk leren zien als ecosysteem en een ander waarderingsmodel voor de gezonde wijk en stad. Hier de link .

Governance in de wereld van mobiliteit
Op verzoek van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur (RLI) schreef ik dit essay over hoe de gesloten wereld van mobiliteit open te breken en meer te vermaatschappelijken. Voor het tijdschrift Ruimte en Wonen bewerkte ik het verhaal voorjaar 2018 tot een compacter en actueler artikel 

De omgevingswet, bewonersinitiatief en de lokale politiek
Essay geschreven november 2017 op verzoek van het Landelijk samenwerkingsverband Actieve bewoners (LSA) met als doel politici bewust te maken wat ze moeten en kunnen regelen om te voorkomen dan bewoners het nakijken hebben bij invoering van de omgevingswet. Hier het essay

Organisch ontwikkelen als stedenbouwkundige strategie
Artikel september 2016 in het blad Stedenbouw en Ruimtelijke Ordening over het maken van een principiële keuze voor organische en maatschappelijke gebiedsontwikkeling. Schematisch wordt dit afgezet tegen organisch ontwikkelen als tijdelijkheid en programmatische gebiedsontwikkeling.  Praktisch uitgewerkt aan de hand van de casus stationsgebied Kampen.  Hier het verhaal.

Co-creatie in de wijk
Interview met Frans Soeterbroek door Nico Haasbroek, de Middellandman waarin Frans zijn visie geeft op waar het om draait bij een succesvolle aanpak van co-creatie in een wijk als middelland in Rotterdam. Hier de uitgeschreven versie. En hier het interview op Open TV Rotterdam.

Lowlands als lichte gemeenschap 
Dit essay schreef ik najaar 2015 voor het onderzoeksproject ‘Learning from Lowlands’ van het initiatief Nederland Wordt Anders. Het gaat over het thema dat 24 jaar Lowlands heeft geleid tot iets wat een bijzondere gemeenschap genoemd kan worden. En ik probeer lessen hieruit te trekken voor de stad, die immers ook steeds meer op een festival gaat lijken. Hier de link naar het verhaal.

Elf hefbomen voor co-creatie
Dit essay is mei 2015 geschreven voor de provincie Overijssel. Het behandelt de succesvoorwaarden/hefbomen voor provincies om tot co-creatie te komen met andere overheden en de samenleving. De 11 hefbomen zijn ook relevant voor andere overheden. Ze gaan onder meer over lokaal handelen en knutselen, gelijkwaardigheid en het bouwen van nieuwe tafelschikkingen. Hier het essay.

Stadmakers als happy infiltrators in de systeemwereld
Een analyse van de wijze waarop collectieven van nieuwe stadmakers zich verhouden tot ‘de systeemwereld’, in dit geval de lokale overheid. En een pleidooi om  daarin een houding aan ten nemen die je kunt duiden al happy infiltrator, door de werkwijze van de overheid te hacken en er een draai aan te geven. De werkwijze van de happy infiltrator wordt in dit artikel gepresenteerd als een mini-cursus op basis van ervaringen van het netwerk van Utrechtse Ruimtemakers.
Dit artikel  is gepubliceerd in het boek ‘Het nieuwe stadmaken’ onder redactie van Simon Franke, Jeroen Niemans en Frans Soeterbroek, Trancity Haarlem, 2015.

Uitnodigen is een prettig werkwoord
Een essay geschreven in opdracht van de gemeente Lelystad over de aanpak van stedelijke vernieuwing op uitnodiging.  Aan de hand van het in Lelystad geïntroduceerde systeem van maatschappelijke proposities wordt uitgewerkt hoe je op een lichte en prettige manier als gemeente uitnodigend kunt zijn naar lokale initiatiefnemers. Trefwoorden: maatschappelijk aanbesteden, collectieve actie uitlokken, haasje-over spelen, meebewegen, besmettelijk optimisme organiseren, sturen met speldenprikken, co-creatie, improviserende overheid.  Co-auteur is Olof van de Wal van Platform 31. Hier de link naar het essay.

Besturen in de spontane stad
Een essay geschreven voor platform 31 over de  manier waarop stadsbesturen spontane initiatieven kunnen uitlokken en stimuleren. Er wordt hierbij minder gekeken naar de regelgeving en planvorming maar vooral naar de bestuurscultuur in brede zin. Centrale begrippen in het essay: stadhuis op straat (als tegenwicht voor koekoeksklokparticipatie)  investeren in sociaal en cultureel kapitaal, kruisbestuiving in de stad organiseren en betekenis geven aan de stad via de verhalenestafette. Hier de link naar het essay Besturen in de spontane stad

Een lichte kijk op de sturing van de stad
Essay geschreven in opdracht van de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLI). Behandeld de principes van bestuurlijke lichtheid toegepast op de toekomst van de stad. Nadruk ligt op in de betekenis van maatschappelijke zelfsturing en organische ontwikkeling voor de stedelijke sturingspraktijk en -modellen. Voor het essay zijn de wethouders RO en wonen van Amsterdam, Utrecht en Almere geïnterviewd.  Hier de link voor het downloaden van de pdf-versie van het essay. En hier de link naar essaybundel op site RLI. Gepubliceerd augustus 2012.

Samen inspireren, leren en sturen
Boekje waarin lessen worden getrokken van 2 jaar samen werken door het Rijk en de steden in de Community of Practice wijkenaanpak. In deel 1 van het boekje is een en ander vertaald in 10 lessen voor het opzetten van CoP’s. In deel 2 worden de inhoudelijke lessen rond de wijkaanpak gepresenteerd, ook weer vertaald in 10 lessen.  Die inhoudelijke lessen gaan zoals gezegd vooral over hoe je effectief in de wijken kunt sturen vanuit het Rijk en de lokale overheid. het is een uitgave van het ministerie van BZK, Nicis Institute en de Ruimtemaker, mei 2011. Hier de link naar de PDF versie van het boekje (let op: 8,5 Mb) en hier de link naar een wordversie (minder dan 1 Mb).

Alleen ga je sneller, samen kom je verder
Boekje over de resultaten van een veranderingstraject van een jaar waarbij vanuit het (voormalige) departement van Verkeer en Waterstaat en Rijkswaterstaat de omslag van infrastructuurgericht werken (auto- en vaarwegen)  naar gebiedsgericht werken in gang is gezet. Het boekje bevat levendige beschrijvingen van de in dit traject georganiseerde  bijeenkomsten en gaat inhoudelijk in op met name sturing, de uitvoering en de kosten-batenbalans van gebiedsgericht werken. Ook worden de blokkades en hefbomen geïdentificeerd om deze omslag verder te maken.  Uitgave van het  Ministerie van Infrastructuur en Milieu, december 2010. Klik  hier voor een PDF van de publicatie_Alleen ga je sneller_samen kom je verder

Het maakbare land
Dit artikel bevat een analyse van de wortels van ons maakbaarheidsgeloof: het diepgewortelde zonde- en noodlotsbesef, de ‘technologypush’, het verlangen naar orde en samenhang, de competitie tussen instituties en win- win in de polder. Het verhaal eindigt met adviezen hoe te voorkomen dat ons vermogen om de maakbaarheid iedere keer weer opnieuw uit te vinden uitmondt in teleurstellingen en opportunisme (Klik voor het artikel: Het maakbare land). Gepubliceerd in “Nieuwe maakbaarheid; doelgericht veranderen in bedrijf en samenleving in de 21e eeuw , Wolters Kluwer, 2008 en in het tijdschrift Management en Organisatie, juni 2008.

Het belang van bestuurlijke lichtheid
Essay waarin de principes van bestuurlijke lichtheid worden toegepast op de praktijk van regionale  netwerken. Centrale begrippen: sociale, economische en planologische acupunctuur, dansen door de schalen, strategische onbevangenheid,  selectiviteit in ambities/interventies en het besmettelijk optimisme van lokaal verankerde voortrekkers (klik hier voor artikel:Het belang van bestuurlijke lichtheid ). Gepubliceerd in “de grenzenloze regio” SdU Uitgevers, december 2007.

Het Transumo A15-project en de bestuurlijke drukte in de regio
Het artikel (samen met Harry Geerlings geschreven) bevat een analyse hoe de plannen voor een transitieproces naar duurzame mobiliteit in de A15-corridor succesvol kunnen landen in de veelheid aan initiatieven, planprocessen, platforms en coalities in de regio Rotterdam.  Dat wordt opgehangen aan vier strategieën: besmetten, doorgeven, massa maken en integreren.Wordt gepubliceerd in “De Nederlandse Mainports: omgaan met complexe ruimtelijke vraagstukken” ( juni 2009)

De vloeibare regio
Het artikel bevat een analyse van de hoge omloopsnelheid van concepten om ‘het bestuurlijke gat’ in de regio te dichten. Geconcludeerd wordt dat we te maken hebben met een permanent proces van het herschalen van de verhoudingen. Bestuurskundigen en beleidsmakers wordt geadviseerd meer voeling te krijgen met fenomenen als de vloeibaarheid van regionale grenzen, de decentralisatieparadox, de nieuwe maakbaarheid en de netwerkstaat (klik voor artikel: vloeibare regio ). Gepubliceerd in het tijdschrift Openbaar Bestuur december 2007

Allianties voor de publieke ruimte
De principes voor het bouwen van coalities toegepast op de gebiedsaanpak voor de metrostations in Rotterdam. Drie typen allianties worden uitgewerkt: institutionele (‘tot elkaar veroordeeld zijn’), ondernemende (‘mensen maken het verschil’) en gebiedsgerichte (‘de plek als gedeelde uitdaging’).Gepubliceerd in het ‘Laboratorium Rotterdam, Decode space’ uitgegeven door het Architectuur Instituut Rotterdam 2007.

Een dubbele schaalsprong zonder vangnet
Dit boekje (samen geschreven met Annemiek Rijckenberg) bevat een analyse van het visieproces IJmeer uitgevoerd door een coalitie van vijf partijen.  Nadruk ligt op de procesaanpak en het gaat vooral over de noodzaak de samenleving uit de wachtstand te halen, een landingsplaats voor idee-ontwikkeling te bouwen, de confrontatie te zoeken, de schalen te verbinden en coalities steeds opnieuw uit te vinden.  Klik hier voor de publicatie:Een dubbele schaalsprong zonder vangnet . Uitgegeven door Habiforum maart 2007

Go with the flow
Analyse van de beweeglijkheid van bestuurders, beleidsmakers en belangenbehartigers temidden van bestuurlijke drukte aan de hand van twee praktijkcases. Artikel vraagt erkenning voor speelsheid, intuïtie en een houding van bestuurlijke lichtheid als competenties binnen complexe bestuurlijke systemen (klik voor artikel:go with the flow ). Gepubliceerd in Bestuurswetenschappen april 2004

Postmoderne verwarring in de veranderkunde
Artikel over de stapeling en hoge omloopsnelheid van veranderparadigma’s en veranderstrategieën, toegepast op de discussie over het bestuur in de Randstad. Handelt ook over de legitimiteitscrisis van het adviesvak in een wereld waar elk paradigma omstreden is, de hypes elkaar snel opvolgen, effecten van interventies snel verdampen en iedere ‘leek’ veranderkundige is.Gepubliceerd in “De passie van de professional, besturing van veranderingsprocessen’, van Gorcum, 2007

De veranderkundige lessen van Al Gore
Essay waarin het succes van het optreden van Al Gore wordt verbonden met zes ‘postmoderne’ competenties: spelen met de factor tijd, spelen met verhaallijnen en metaforen, via de band spelen, interventies plegen die gaan resoneren, sociale besmetting organiseren, kristallisatiepunt van (media)aandacht worden (klik hier voor artikel: de lessen van al gore). Gepubliceerd opwww.managementconsulting.nl oktober 2007

Massa maken voor vernieuwend ruimtegebruik
Artikel waarin de bijzondere aanpak van de proeftuin voor vernieuwend ruimtegebruik in relatie tot de verbreding van de A15 wordt beschreven en vertaald in competenties om ‘het verschil te maken’ daar waar innovaties over bestuurlijke grenzen heen gaan. Over proeftuinen als vrijplaats en breekijzer, de kracht van het detail en visualisaties, slimme bruggetjes bouwen en het laten uitdoven van competentiekwesties (klik voor artikel: Massa maken voor vernieuwend ruimtegebruik). Gepubliceerd in het tijdschrift Nova Terra november 2006

De worsteling met I-governance
Analyse van de effecten op de Nederlandse bestuurscultuur van de samenloop van 5 sturingsopgaven voor de overheid: interactief, integraal, interbestuurlijk, interdepatmentaal en innovatief. Introductie van het concept ‘dansen door de schalen’. Gepubliceerd in Bestuurswetenschappen nr. 6, december 2002

Interactieve politiek als zoekproces
Analyse van de gebrekkige aansluiting tussen interactieve beleidsprocessen en de politieke besluitvorming. Een pleidooi voor ‘bewegende kaders’, diversiteit en variëteit, koppeling tussen arena’s en politici die zelf interactieve processen sturen.  Gepubliceerd in Tijdschrift Bestuurskunde, jaargang 11 nr.9, november 2002

Onderhandelen binnen organisaties
Analyse van het ‘ondergronds’ gaan van onderhandelingsprocessen in organisaties omdat boven de grond alleen de taal van samenwerken en vernieuwen wordt gesproken. Gepubliceerd in het tijdschrift Management en Organisatie,  maart/april 2003

Onderhandelen voor managers
Redactie van een reader over onderhandelingsvaardigheden voor managers. Bevat eigen artikelen over onderhandelingsstijlen en leiding geven als onderhandelingsproces. Uitgegeven door Kluwer, Deventer, 2002

Onderhandelen, de kunst van schakelen en verbinden
Boek waarin succesvol onderhandelen wordt gekoppeld aan het vermogen tot het schakelen tussen strijd (arena), samenwerken (markt) en innoveren (laboratorium) en aan het verbinden van belangen en van mensen.Uitgegeven door Samsom, Alpen aan de Rijn, 2000

Andere publicaties:

Gastredacteur van het Hollandblad, (Uitgave van de Vereniging Deltametropool). Het betreft een special over mobiliteitsbeleid in de Randstad (maart 2011)

Column over  het verlangen naar frictieloos besturen gepubliceerd op virtueel Bestuur juli 2006

Column  De samenleving uit de wachtstand gepubliceerd in het Beukblad 2006

Het uitreksel uit het interview met Frans Soeterbroek in de Staatscourant over bestuurlijke drukte: Citaten interview Staatscourant (22 november 2005).