lokale democratie

Tags

ambtenaren Amsterdam burgerparticipatie collectieve intelligentie democratische vernieuwing dialoog eigenaarschap gebiedsatelier gebiedsontwikkeling gemeenteraad gemeenteraadsverkiezingen grondbeleid koekoeksklokparticipatie leiderschap lichtheid lokale democratie lokale initiatieven maatschappelijke gebiedsontwikkeling menselijke maat omgevingsvisie omgevingswet organische gebiedsontwikkeling organisch ontwikkelen participatie participatiesamenleving publiek domein publieke zaak regio Rotterdam samen stad maken schurende verhalen sociaal kapitaal stadmakers stadsontwikkeling systeemwereld technocratie tijdelijkheid Utrecht Utrechtse Ruimtemakers vastgoed waardecreatie wijkaanpak wijkcoöperatie wonen Zwolle
 

Omstreden plannen, onderschatte burgers

Mijn essay over de rol van bewoners bij stedelijke verdichting is vanaf vandaag beschikbaar. Het werd tijd om mijn blogs over dit onderwerp en mijn ervaringen als adviseur en activist eens goed op een rij te zetten in een tijd dat binnenstedelijke verdichting zo’n vlucht neemt. Het verhaal is gratis te downloaden bij uitgeverij Trancity via deze link. En daar ook als papieren exemplaar te koop.

Met dit verhaal wil ik de binnenstedelijke verdichting veel beter verbinden met gemeenschapskracht en de zorg van bewoners over hun leefomgeving en de toekomst van deze aarde. Om bewoners een volwaardige plek te geven aan de tafels waar getekend en gerekend wordt en besluiten vallen. En eigenlijk gaat dit verhaal voor een groot deel op voor alle (omstreden) ruimtelijke projecten in ons land. Dus deel het ook met mensen buiten de wereld van de stedelijke verdichting.  

Het verhaal is geschreven als drietrapsraket: eerst maar eens afrekenen met de angst voor de NIMBY (dit schreef ik er eerder al over), dan dieper de systemen in om de publieke zaak te heroveren op marktwerking, technocratie en topdown-planning. Om vervolgens uit de komen bij het model van maatschappelijke gebiedsontwikkeling met veel meer ruimte voor burgerinitiatieven. 
De drie verhalen zijn ook los van elkaar te lezen als respectievelijk bijdrage aan het debat over de relatie burger – overheid, analyse van de ondermijning van de publieke zaak en perspectief op de toekomst. 

In bijlage 1 wordt systematisch op een rij gezet welke instrumenten er allemaal al bestaan en moeten worden doorontwikkeld wil je bewoners in positie brengen. In bijlage 2 worden alle kritische noten in het verhaal over de omgevingswet op een rij gezet en de democratische lekken in die wet van een alternatief voorzien. 

Ik vind dat iedereen die beroepsmatig bezig is met ruimtelijke projecten en de binnenstedelijke verdichting in het bijzonder dit verhaal moet lezen. En wie bij bewonersparticipatie niet weet wat je meer kan doen dan het werken met de participatieladder, inloopavonden en creatieve ateliers moet alle instrumenten in bijlage 1 maar eens bekijken. Dan blijkt dat er vele praktische mogelijkheden zijn om de stap te maken van vrijblijvend meepraten naar zeggenschap.

Ik hoop vooral dat actieve bewoners groepen hier de  steun vinden die ze nodig hebben om hun partijtje mee te blazen en vaker bij plannen van gemeenten, ontwikkelaars en corporaties zullen zeggen: ‘dat gaan we echt anders en beter doen en zeker niet over onze hoofden’. 

Voor wie wat meer wil weten over mijn beweegreden bij het schrijven van dit verhaal, lees het interview met gebiedsontwikkeling.nu. 
Ik stel het op prijs als je hieronder wilt delen wat je van het verhaal vindt en vooral wat je er mee aankunt. En ja, ik kom graag een keer langs om over het verhaal te praten en nog liever om te helpen de adviezen toe te passen. Veel leesplezier.

7 september 2022
0 reacties
, , , , , ,
 

Zo verbind je de omgevingswet met een democratische agenda

Deze week was er via een videoplatform een mooie uitwisseling tussen bewoners en ambtenaren uit Amsterdam en Groningen om van elkaar te leren hoe je de invloed van bewoners goed regelt bij invoering van de omgevingswet. In Amsterdam ben ik betrokken bij de gemeentelijke omgevingsvisie en het maken van een wijkomgevingsvisie door bewoners in de Sierpleinbuurt. In Groningen begeleid ik heb maken van een omgevingsplan door bewoners uit 3 wijken (Selwerd, Paddepoel en Tuinwijk) samen met de gemeente. Omdat we in beide steden met dezelfde instrumenten stoeien (dialoog ver naar voren trekken, buurtvoordeelovereenkomst, sterke buurtplatforms, veel betere informatievoorziening, kansen voor buurten zelf plannen te maken etc.) was het idee geboren om eens met elkaar in gesprek te gaan. 

In beide steden wordt gekozen voor de vergroting van de invloed van bewoners op de ruimtelijke ontwikkeling en zich niet te laten gijzelen door een omgevingswet die dat ontmoedigt en vooral stuurt op speelruimte voor de markt en procedureversnelling. In dit blog wil ik gesterkt door de uitwisseling tissen beide steden schetsen waar je dan tegen oploopt en hoe je hier je weg in vindt. Met aan het einde nog een oproep aan de landelijke politiek de omgevingswet alsnog aan te passen om het beter op deze tijd te laten aansluiten.

(meer…)
12 maart 2021
9 reacties
, , , , , , ,
 

Toegang voor de burger tot de besluitvorming over de stad

“Verkozenen die burgers relevante kansen voor inhoudelijke deelname aan besluitvorming aanbieden zijn de moedigen, niet de politici die kiezers proberen te overtuigen van het eigen gelijk.” 
Herman Tjeenk Willink in ‘groter denken, kleiner doen’ (2019)

Op 1 oktober heeft de adviesraad voor de leefomgeving en infrastructuur (RLI) een advies uitgebracht over het vergroten van de toegankelijkheid van voorzieningen, wonen en vervoer in de stad voor de meer kwetsbare bewoners. Met name om het proces waarin de stad er vooral is voor de mensen met geld van tegenwicht te voorzien.  Hier de link naar het verhaal: https://www.rli.nl/sites/default/files/toegang_tot_de_stad_website_def.pdf
Het is een goed advies dat past bij de tijdgeest waarin we zoeken naar middelen om het publieke belang weer terug te veroveren op het marktdenken en de marktwerking in de stad. 
Ik vond het wel jammer dat het niet ging over de toegang voor de bewoners tot de besluitvorming in de stad. Want ik ben bang dat in het huidige krachtenveld de adviezen meer lippendienst zullen worden bewezen dan dat ze voor verandering zorgen. Wil je dat er echt iets verandert dan zul je parallel aan het inhoudelijke verhaal een nieuw speelveld moeten maken waarin bewoners worden gemobiliseerd en invloed hebben.
Ik vind toegang tot besluitvorming ook wel een mooie term omdat het zich onderscheidt van de vrijblijvendheid van participatie en de hoogdravendheid van democratische vernieuwing. Daarom ben ik er zelf maar even voor gaan zitten en een advies geschreven over dat thema als aanvulling op het verhaal van de RLI. Doe er je voordeel mee.

(meer…)
5 oktober 2020
3 reacties
, , , , , , , ,
 

“de omgeving van de mens is de medemens”

Drie jaar geleden had ik een afspraak met  Flip ten Cate  van de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en Thijs van Mierlo van het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (LSA). We zochten elkaar op omdat we zorgen deelden over de omgevingswet. Kortgezegd: een wet die vooral gebouwd is op de idealen van versnellen van projecten en ruimte bieden aan lokaal maatwerk en marktwerking. Dat ook nog in een krachtenveld dat al zo ongelijk is: een nauw samenspel tussen overheid, grote instituties en de markt waarbij de burger te vaak wordt behandelt als klant van hun keuzes en object van te vrijblijvende participatieprocessen. Bekijk deze documentaire van KRO NCRV over hoe we in ons land omgaan met chemisch afval en je beseft dat  het waarborgen van een veilige en gezonde leefomgeving in dit krachtenveld bepaald geen logica is. De omgevingswet gaat daar niets ten goede aan veranderen en kan zelfs averechts uitpakken op de zorgplicht voor de leefomgeving.  Er zijn ook te veel mensen in de wereld van het omgevingsbeleid voor wie die zorgplicht niet op hun netvlies staat. Het mooie adagium van Jules Deelder ‘de omgeving van de mens is de medemens’ verdient bij deze mensen zonder meer een plaats als een tegeltje aan de wand of motto op het bureaublad van de computer. Maar er is uiteraard meer nodig dan dit motto en daar hebben we ons ook voor ingezet.

(meer…)
3 februari 2020
0 reacties
, , , , , , ,
 

Hoe krijgen gemeenteraden greep op de omgevingswet?

Alweer twee jaar geleden schreef ik dit essay over de gevolgen van invoering van de omgevingswet voor bewonersinitiatieven en de lokale democratie. Centrale boodschap: de omgevingswet zal niet bijdragen aan meer omgevingskwaliteit, een meer gelijkwaardige positie van burgers t.o.v. de overheid en de markt en aan het gezag van gemeenteraden om hierin (bij) te sturen. Sterker nog: die komen nog meer onder druk door invoering van de wet. In een sfeer waarin veel bewoners al vinden dat gemeentelijk beleid draait om de eigen voorkeuren van professionals en de belangen van bedrijven kan dit de kloof tussen burger en bestuur vergroten.
Gemeenteraden zullen echt aan de bak moeten om een goed fundament onder invoering van de wet te leggen door te investeren in betere waarborgen voor omgevingskwaliteit, de positie van bewoners(initiatieven) en democratische controle.  Denk daarbij aan omgevingsvisies gemaakt door bewoners (ondersteund door vakspecialisten), de verplichting tot het uitvoeren van een omgevingsimpactscan bij ruimtelijke plannen, het recht om eigen plannen voor de buurt te maken, voorkeursregels voor bewonersinitiatieven t.o.v. de markt en sterk verbeteren van de transparantie over ruimtelijke ontwikkeling, grond en vastgoed. 

Ik heb inmiddels gemerkt dat deze boodschap nog niet bij veel gemeenteraden is geland, laat staan dat er gewerkt wordt aan dat degelijke lokale fundament onder een wankele wet. En daarbij helpt het niet dat de meeste gemeenteraadsleden verschrikt in de koplampen van de nieuwe wet staren (‘jeetje, heel ingewikkeld allemaal, vertel eens wat er allemaal op ons afkomt’) in plaats van zelf te bepalen hoe de wet lokaal moet landen. Tijd voor een oproep aan de gemeenteraden om dat anders te doen, te beginnen met een paar ‘crashtests’ voor het uitgeven van een omgevingsvergunningen en voor het instrument projectbesluit. Ik licht het hieronder graag toe.

(meer…)
10 september 2019
0 reacties
, , , , , , ,
 

De octopus en het zwarte gat

Ik las op advies van Jasper Etten het boek ‘red de democratie’ van Manu Claes.  Claes koppelt daarin zijn ervaringen met de geslaagde strijd voor ondertunneling, overkapping en omleiding van de ringweg door Antwerpen aan het debat over vernieuwing van de democratie. Eerder las ik al de oproep van voormalig vice-voorzitter van de Raad van State Herman Tjeenk Willink ‘groter denken, kleiner doen’. De overeenkomsten tussen beide verhalen zijn frappant en net toen ik was begonnen daar iets over de schrijven lanceerde mijn ‘eigen’ gemeentebestuur in Utrecht een voorstel voor het vernieuwen van het participatiebeleid. Daarin wordt de ambitie geformuleerd om zowel de vertegenwoordigende als directe democratie te versterken. Een mooie kans om dit verhaal eens te toetsen aan de analyses van beide heren. Helaas (spoiler alert!) dat viel vies tegen. Ik licht het graag toe in de hoop dat het in Utrecht toch nog goedkomt en vooral als waarschuwing voor andere steden. 

(meer…)
14 maart 2019
0 reacties
, , , , ,
 

Nu doorpakken op samen stad en gemeenschap maken

De gemeenteraadsverkiezingen van maart 2018 zijn een mooie aanleiding om vanuit het gemeentebestuur een grote stap te zetten met de ambitie om samen met de bewoners de stad en de gemeenschap te maken.
Om dat goed te doen is er helaas niet een alles bepalende maatregel of knop om aan te draaien. Het lukt alleen als er op verschillende fronten nieuwe spelregels in de stad worden geïntroduceerd. Spelregels die een ding gemeen hebben: Ze zijn niet gebaseerd op de treurige cultuur van koekoeksklokparticipatie waarbij het ophalen van wensen en meningen de norm is. Die veranderingen zijn gelukkig al gaande. Vaak dwingen bewoners deze regels af of handelen ze er gewoon naar. En gemeenteraden en colleges experimenteren er in den lande zelf mee. Het wordt tijd om dat wat substantiëler aan te pakken.

Ik heb eens op een rij gezet wat de maatregelen zijn die er echt toe doen en in hun samenloop die stap naar een hoger niveau kunnen opleveren. Er staan voorbeelden bij om zichtbaar te maken dat het her en der al gebeurt en de lat echt niet zo hoog ligt om de stap te zetten naar een cultuur van samen stad maken. Je moet het alleen wat consequenter en op meerdere fronten tegelijk doen. Gebruik  onderstaand lijstje als grabbelton maar werk wel via meerdere van deze lijnen om het echt impact te laten hebben op stad en gemeenschap. (meer…)

19 januari 2018
5 reacties
, , , , , , , ,
 

Participatie tussen democratisering en professionalisering

Ik begeef me als pleitbezorger van ‘samen stad maken’ in twee werelden die op het oog alles met elkaar te maken hebben maar in de praktijk meestal langs elkaar heen leven.  Dat is de wereld van lokale democratie waar het gaat over de kwaliteit en legitimiteit van bestuur en besluitvorming (‘zeggenschap’, ‘representatie’, ‘democratisch proces’ ) en de wereld van participatie in het ruimtelijke domein waar het vooral gaat om de legitimiteit en kwaliteit van beleids- en planvorming (‘draagvlak’, ‘initiatieven faciliteren’, ‘input ophalen’).
In die eerste wereld is de actieve participatie en zeggenschap van burgers een doel, in de tweede is het betrekken van ‘de omgeving’ of ‘de stakeholders’’ (verzamelbegrippen voor bewoners, bedrijven en belangengroepen)  een middel. In de eerste wereld gaat het om de zeggenschap van burgers over hun eigen leefomgeving en over hun overheid, in de tweede wereld gaat het om de rolverdeling tussen overheid en samenleving en het draagvlak voor het overheidsbeleid bij degenen die het rechtstreeks raakt. Voor het gemak noem ik eerste manier van kijken de democratiebril en de tweede manier van kijken de draagvlakbril. (meer…)

4 maart 2017
0 reacties
, , , , , , , , ,
 

Maak van de G1000 geen hype

In gemeenteland zal 2015 ongetwijfeld het jaar van de G1000 worden. Wat is een G1000?  Een initiatiefgroep, doorgaans gesteund door de gemeente, probeert via loting of iets wat daarop lijkt een grote groep burgers bijeen te krijgen om in 1 dag een gezamenlijke agenda (veelal in de vorm van een top tien) voor de stad op te stellen. Na een aarzelend begin met Amersfoort, Uden en Maastricht lijkt het nu goed op stoom te komen. In minstens twintig gemeenten bleken er medio november 2014 al ambities voor te zijn. Dat aantal zal nu vast een stuk groter zijn. Minister Plasterk is enthousiast en heeft er al een ton beschikbaar voor gesteld. En Job Cohen gaat op zijn Thorbeckeleerstoel een onderzoeksprogramma van vier Universiteiten naar dit fenomeen leiden en dezelfde Job Cohen is ook nog eens ambassadeur van het platform G1000 Nu.  Kortom: het gaat los en vele malen zullen politici, ambtenaren en lokaal actieven elkaar in 2015 toevoegen: hebben jullie al een G1000?  Tijd voor een kritische kanttekening want als iets een hype wordt raken interessantere manieren om de democratie te vernieuwen al snel uit beeld. (meer…)

12 januari 2015
1 reacties
, , , , ,
 

Het publieke gebouw is een publieke zaak

(deze opinie werd mei 2014 gepubliceerd in het blad de Architect)

De afgelopen tijd zijn veel publieke gebouwen gesneuveld in de raadzaal. Terwijl de lokale politiek met elkaar overhoop ligt, rijst de vraag waarom de inwoners niet worden betrokken bij de besluitvorming. Want burgers zijn prima in staat om over grote publieke projecten mee te denken en mee te beslissen, aldus Frans Soeterbroek, socioloog en bestuurlijk adviseur. “Wie denkt dat je hiermee alleen maar middelmatige oplossingen voor de stad binnenhaalt, is het anno 2014 niet waard een stad te besturen.” Hij schreef een genuanceerd opiniestuk in de Architect waarin hij lokale overheden tools aanreikt om de besluitvorming rond gemeentelijke projecten soepel te laten verlopen.

(meer…)

30 juni 2014
0 reacties
, , , , , , ,