14 maart 2016

Door Frans Soeterbroek

Reacties

0 reacties

Tags
, , , , ,

Zeg het voort

Georgio, Lucas en de Europese top

Twee maanden terug was ik bij een mooie voorstelling van Lucas de Man over zijn bezoeken aan de creatieve/activistische voorhoede in Europese steden en aan denkers die hun acties in een breder perspectief plaatsen. Dat alles dat ooit van ons mensen gezamenlijk was ‘(the commons’) nu een commercieel goed en prive-eigendom is geworden was voor Lucas de meest bijzondere ontdekking. Zijn boodschap: de grond, de lucht, de bossen, het water, de openbare ruimte, de stad, we moeten het allemaal op het marktdenken terug veroveren. VPRO Tegenlicht besteedde er twee weken terug een hele uitzending aan.

Het indrukwekkendste voorbeeld van zo’n creatief activistisch initiatief in de voorstelling (ook te zien in de Tegenlicht-uitzending) is het open museum Metropoliz in een oude salamifabriek in Rome. Kunstenaar Georgio de Finis heeft zich verbonden aan deze desolate plek die door 200 immigranten, zigeuners en daklozen is gekraakt. Ze worden daar met uitzetting bedreigd. Hij heeft er voor gezorgd dat 300 topkunstenaars 400 kunstwerken hebben gedoneerd of ter plekke hebben gemaakt. Het gebouw is daardoor niet alleen een geïmproviseerd museum met de bewoners als suppoosten en rondleiders maar is zelf ook een onderdeel van kunstwerken. Daarmee heeft hij naar eigen zeggen 3 dingen bereikt: kunst geeft weer kleur, dromen en kansen aan mensen in een uitzichtloze situatie,  de kunstliefhebbers komen naar dit getto en leren een andere wereld kennen. En hij hoopt de uitzetting van de bewoners en sloop van het gebouw te voorkomen omdat hij verwacht dat bedreigde kunst eerder media-aandacht en verzet oproept dan bedreigde mensen. Dat laatste is natuurlijk heel slim van hem maar ook wel schrijnend.

Een manifest voor Europa
Toen me recent werd gevraagd of ik een bijdrage wil leveren aan dit manifest in wording van de European Cultural Foundation (ECF) moest ik gelijk aan Georgio denken. Want het manifest dat wordt gemaakt om tijdens de Eurotop in Amsterdam (‘European Urban Agenda’) aan te bieden, poogt de werelden van creatieve stad, rechtvaardige stad en de stad als gemeenschap  (‘urban commons’) aan elkaar te koppelen, mooi. Ik denk dat Georgio zich in de intentie zou kunnen vinden, want hier gaat zijn initiatief ook over. Maar of hij blij wordt van de uitwerking hiervan in wensen gericht aan lokale, nationale en Europese overheden valt te betwijfelen. Ik denk dat hij toch meer is van concrete actie. Liever zelf gescheiden werelden kortsluiten en de logica van oude systemen hacken dan het organiseren van co-creatie vanuit de overheid.

Maar goed, dat hoeft organisaties als de UCF en niet van te weerhouden om overheden te verleiden een ecosysteem te bouwen waarin initiatieven als die van Georgio gedijen. Maar daar is natuurlijk meer voor nodig dan zo’n manifest ergens op een Europese agenda krijgen.

Parallelle werelden
Als regeringen en stadsbesturen zo’n manifest al omarmen zullen ze het keurig parallel schakelen aan andere intenties zoals die van de concurrerende stad, de slimme stad, de duurzame stad en de mobiele stad. En langs al die lijnen krijgen we nog meer EU-programma’s met bijbehorende fondsen waar steden, kennisinstellingen, belangengroepen en bedrijven gretig op in zullen tekenen.  Dan wordt er gewoon op de ene plek doorgebouwd aan een economisch model waarin het marktdenken heilig is en aan de andere kant wordt een reparatiecultuur georganiseerd waarin de perverse bijeffecten hiervan worden verzacht. Het ene deel van de overheid zorgt er gewoon voor dat de salamifabriek wordt afgebroken omdat er marktpartijen zijn die iets met de grond willen en  een andere deel van de overheid gaat de Georgio’s en de lokale communities  ondersteunen om  nog meer van dit soort mooie initiatieven te ontwikkelen. We krijgen dan weer heel veel experimenten, conferenties en studies waarin keer op keer wordt vastgesteld dat maatschappelijke initiatieven worden gefrustreerd omdat ‘het oude systeem’ er niet in meebeweegt. Zo houden we elkaar wel aan het werk en houden we het wantrouwen tegen de gespleten overheid in stand. Het  planbureau voor de leefomgeving bracht afgelopen week nog een rapport uit waarin staat dat de triomf van de succesvolle stad er helaas niet toe leidt dat ‘de onderkant’ daarvan profiteert. Reden te meer om er niet op te vertrouwen dat we er komen met een stedelijke agenda waar we het model van de ‘uban commons’ gewoon stapelen op het model van de marktgerichte competitieve stad.

Bologna als model
We zijn het in mijn ogen aan de Georgio’s van deze wereld verplicht om niet alleen een mooie paragraaf toe te voegen aan de agenda van de overheid maar er ook voor te zorgen dat die agenda in de kern verandert, consistenter wordt en consequenter de publieke zaak dient. En daarvoor moet het wel even flink schuren. Zo’n manifest mag dan wel wat activistischer zij), de botsing met het model van de concurrerende stad wat meer opzoeken en wat aanscherpen dat de ‘urban comons’ een radicaal ander democratisch model is. In zijn eigen pamflet dat Lucas de Man maakte naar aanleiding van zijn reis stelt hij ook ‘creators keep on kicking, biting, questioning, doubting and examining the general way things are’. Ik schreef eerder dit blog over wat dit betekent voor democratische vernieuwing in Europa.

Het manifest steunt overigens op een gedegen analyse van de praktijk in Europese steden neergelegd in dit boek: ‘build the city, perspectives on commons and culture’. Daarin zitten heel wat aanknopingspunten voor zo’n scherpere inzet. Het meest bijzondere wat ik daarin lees is de praktijk in Bologna. Daar lijkt het er op dat de geest van wat in dit manifest staat ook in de haarvaten van het lokale bestuur zit waarbij het model van de ‘commons’ leidend is. Het zou fantastisch zijn als dit model velen besmet en over onze steden uitwaaiert.  Want daar gaat het uiteindelijk om, de steden waarin zowel de bewoners als het bestuur laten zien dat het radicaal anders moet en kan.

Nb vanavond 14 maart in er in pakhuis te Zwijger een avond over dit manifest.


Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

*