12 januari 2015

Door Frans Soeterbroek

Reacties

1 reacties

Tags

burgerforum, burgerparticipatie, burgerschap, G1000, koekoeksklokparticipatie, lokale democratie

Zeg het voort

Maak van de G1000 geen hype

In gemeenteland zal 2015 ongetwijfeld het jaar van de G1000 worden. Wat is een G1000?  Een initiatiefgroep, doorgaans gesteund door de gemeente, probeert via loting of iets wat daarop lijkt een grote groep burgers bijeen te krijgen om in 1 dag een gezamenlijke agenda (veelal in de vorm van een top tien) voor de stad op te stellen. Na een aarzelend begin met Amersfoort, Uden en Maastricht lijkt het nu goed op stoom te komen. In minstens twintig gemeenten bleken er medio november 2014 al ambities voor te zijn. Dat aantal zal nu vast een stuk groter zijn. Minister Plasterk is enthousiast en heeft er al een ton beschikbaar voor gesteld. En Job Cohen gaat op zijn Thorbeckeleerstoel een onderzoeksprogramma van vier Universiteiten naar dit fenomeen leiden en dezelfde Job Cohen is ook nog eens ambassadeur van het platform G1000 Nu.  Kortom: het gaat los en vele malen zullen politici, ambtenaren en lokaal actieven elkaar in 2015 toevoegen: hebben jullie al een G1000?  Tijd voor een kritische kanttekening want als iets een hype wordt raken interessantere manieren om de democratie te vernieuwen al snel uit beeld.

Gebrek aan urgentie
Het grote voorbeeld voor deze G1000-beweging is de G1000 die in 2011 in België werd georganiseerd onder aanvoering van David van Reybrouck. Die bijeenkomst had een bijzonder urgentie:  een aanklacht tegen het politiek vacuüm waarin dat land zich bevond en laten zien dat verstandige burgers elkaar veel makkelijker vinden dat kijvende politici. Ook de G1000 in Amersfoort had nog een zekere urgentie. Vlak na de gemeenteraadsverkiezingen proberen de politieke agenda voor de stad te beinvloeden. Maar wat beoog je met een lokale G1000 anno 2015 in gemeenten waar dit forum noch een mandaat krijgt van de gemeenteraad (‘beslist u als burger hier maar zelf over’) noch het voertuig is van burgers om een doorbraak in een bestuurlijke impasse of controversieel lokaal thema te bereiken (‘ willen we dit dure centrumplan wel?).
Wie een rondje langs de G1000-velden maakt  komt steeds weer twee missies tegen waarom mensen dit willen organiseren. Ze willen een grote groep burgers een onvergetelijke democratische ervaring geven en de oude politiek met enig tromgeroffel laten zien en voelen dat dialoog en besluitvorming anno nu anders kan en moet. En wie weet werkt zo’n dag ook nog door in nieuwe contacten en nieuwe acties.  Dit kunnen op zich legitieme argumenten zijn maar het instrument G1000 heeft wel drie forse keerzijden: het is al snel een brave en tandeloze aanklacht tegen ‘het oude systeem’ ,  je produceert in een dag vrij algemene wensenlijsten waar niemand tegen kan zijn en (wat ik het pijnlijkst vind) je bouwt je initiatief niet op wat er lokaal al in beweging is.
Je zult ook nooit uit de lokale politiek een onvertogen woord over een G1000 horen. Want participatie willen we allemaal bevorderen en wat er uit kom wringt en schuurt nauwelijks. Voor je het weet is de G1000 weer een schoolvoorbeeld van de Nederlandse cultuur van koekoeksklokparticipatie: eens in de zoveel tijd een participatiecircus optuigen waarna het oude systeem de resultaten ‘meeneemt’, de deurtjes weer sluit en  op oude voet doorgaat.

Duurzame democratische vernieuwing
Voor wie geen boodschap heeft aan deze kritiek vanaf de zijlijn en zich liever laaft aan het inspirerende voorbeeld van de G1000 in Belgie wil ik er fijntjes op wijzen dat een van de initiatiefnemers van de G1000 in België  Stef Steyaert recent in een lezing nog forsere (zelf)kritiek heeft geuit dan ik nu doe. Hij beschrijft de G1000 retrospectief als een onvergetelijke ervaring voor de vrijwilligers maar vond het vooral een gemiste kans. Ik citeer:

“- we wilden het beter doen dan de politiek en hebben het echte bottom-up karakter van de G1000 verknoeid met representatief te willen werken;
– het was verbazend snel deel van het ‘politieke’ spel en werkte de facto systeembevestigend;
– we hebben te weinig nagedacht/ aandacht besteed aan de maatschappelijke inbedding.”

In dezelfde lezing noemt hij het stadslab Leiden als voorbeeld van hoe het wel moet. Dat raakt aan dat laatste punt. Maatschappelijke inbedding vergt mijns inziens dat actieve platforms in de stad (stadslabs, actiegroepen, buurtgroepen, professionele netwerken, politieke partijen (!?) enz.) samen bekijken hoe je de cirkel van betrokken mensen kunt vergroten en bruggen tussen initiatieven kunt bouwen . Dat is een duurzamer manier om de stad mee te besturen door de burgers dan zo’n G1000 als zelfstandig project. Maar dat is in de regel een kwestie van geduldig werken achter de schermen en dat is lastig voor mensen die met een groot evenement willen pronken.

Dit is vooral een waarschuwing voor lokale initiatiefnemers om niet te snel in de G1000-hype mee te gaan. Maar ook een oproep aan gemeentebesturen om echt werk te maken van een nieuwe lokale democratie. Er ligt een waaier aan mogelijkheden om iets duurzamers te doen dan zo’n G1000: invoeren van buurtrechten, het burgerbestemmingsplan, de gemeenteraad van de toekomst, lokale regelarena’s inrichten, taaie vraagstukken voorleggen in een referendum of aan een burgerjury, enzovoorts.
Voor gemeenten en bevlogen democraten die toch graag een spraakmakend initiatief willen organiseren is zo’n burgerjury- of burgerforummethode een mooi alternatief voor een G1000. Je haalt dan zo’n 20 mensen bij elkaar die een afspiegeling van de samenleving vormen en geeft hen een paar maanden om (met ambtelijke ondersteuning) een antwoord op een taai maatschappelijk vraagstuk te formuleren. Ik heb zelf zo’n burgerforum in Europa met 80 mensen uit 10 landen mogen begeleiden (hier mijn blog daarover) en daar heb ik het beeld aan overgehouden dat je beter met een relatief kleine groep de diepte in kunt gaan dan met een grote groep de breedte. En, wat ook telt, dit is iets overzichtelijker qua organisatie dan zo’n G1000. Bezint dus eer je aan een G1000 begint!

---