21 augustus 2014
Door Frans Soeterbroek
Reacties
Tags
amazon, communities, diers, lichtheid, openbare ruimte, seattle, stadsontwikkeling, wijkaanpakZeg het voort
De wrijving tussen stadsontwikkeling en wijkaanpak in Seattle
Vorige maand was ik in Seattle. Met fijne aanbevelingen van collega Joop Hofman kon ik daar een aantal gesprekken voeren over stadsontwikkeling, wijkaanpak en lokale democratie. Lokaal en internationaal icoon van de wijkaanpak Jim Diers vertelde me uitgebreid over de boeiende geschiedenis van de wijkaanpak in Seattle en zijn cruciale rol als topambtenaar rond de eeuwwisseling. Zijn benadering is prettig licht: wat mensen samen doen bepaalt de kracht van de wijken en professionalisering, bureaucratisering en inkapseling van de wijkaanpak moet je dan ook zo veel mogelijk voorkomen. Maar dat blijkt in Seattle nog niet zo makkelijk.
Wijkcommitees die aan stadsontwikkeling doen
Ik wilde vooral weten hoeveel invloed de actieve wijkorganisaties hadden op de stadsontwikkeling en hoe de wijken zich op stedelijk niveau organiseren. Jim vertelde dat de macht van de wijken afhangt van wie er als burgemeester wordt gekozen en hoe hard de wijkcommittees zich opstellen tegenover hen die het wel gezien hadden met de wijkaanpak. Een interessante fase was kort na de eeuwwisseling waar een nieuw aangetreden burgemeester sterk inzette op groei van de stad door verdichting en afwilde van de macht van de wijken die hij zag als blokkademacht voor die groei. Het compromis dat daar werd bereikt was dat de 39 wijkcommitees zelf een plan konden maken voor hoe ze aan de groeidoelstellingen die centraal waren vastgesteld invulling wilden geven. Ze konden zelf deskundigen inhuren en ze konden een bezwaarprocedure starten tegen die groeinormen. Uiteindelijk heeft geen enkele wijk dat laatste gedaan omdat iedereen voldoende had aan de recht om de wijze en ruimtelijke spreiding van die groei mee te bepalen. Daar kunnen wij met onze cultuur waarin stadsontwikkeling en wijkaanpak twee gescheiden werelden zijn nog een voorbeeld aan nemen.
Dat de gemeente graag een heldere getrapte structuur wilde van bewonersinvloed terwijl de wijkaanpak bestond uit een lappendeken van zeer ongelijksoortige groepen gaf ook wrijving. Van autonome Aziatische gemeenschappen tot hippieachtige communities en van kleine buurten tot grotere wijken dat laat zich moeilijk in een getrapt model persen. De gemeente heeft in lijn met nationaal beleid boven de wijken een systeem van wijk- en districtsraden geïntroduceerd die beroepsvergaderaars aantrokken waar die actieve wijkbewoners zich veelal niet door vertegenwoordigd voelden. Dat is wel verbeterd de afgelopen jaren maar de botsing tussen organische gemeenschapsvorming en de wens van de overheid om daar een vertegenwoordigende structuur in aan te brengen blijft lastig.
Het meest succesvol in de samenwerking tussen stad en wijk lijkt het systeem van het ‘neighbourhood matching fund’ waarbij de lokale overheid subsidieert en meefinanciert wanneer de bewoners daar zelf ook geld en in geld te vertalen menskracht in stoppen. Op dit moment lijkt daardoor vooral de stadslandbouw te floreren.
Straten en pleinen terugveroveren
In de prachtige buurt van Pioneer Square sprak ik David Yeaworth van de Alliance for Pioneer Square en Joshua Curtis van de Metropolitan Improvement District. Beide organisaties worden voornamelijk gefinancierd uit bijdragen van lokale middenstand en grotere bedrijven en zijn in deze buurt vooral bezig met het terugveroveren van straten en pleinen op het autoverkeer en op de grote aantallen daklozen en junks. De Alliance wil het Nederlandse concept van het woonerf daar introduceren en probeert de tussenstraten die luguber zijn weer aantrekkelijk te maken. Bijvoorbeeld door in zo’n straat de wedstrijden van het WK voetbal op een groot scherm uit te zenden. Zo hebben we daar de voetbalwedstrijd Nederland – Argentinie gezien.
In de binnenstad waar Pioneer Square ligt lijkende verbanden van lokale ondernemers en stedelijke diensten de toon te zetten. Wil dit de ambitie van ‘business improvement district’ overstijgen dan liggen er drie uitdagingen. In organisaties als de Alliance de ondernemers en wijkbewoners met elkaar verbinden, beter samenwerken met de welzijns- en gezondheidsdiensten om daklozen en junks niet op te jagen maar hen ook hulp bieden, en de verkokering bij de gemeente doorbreken. Zo doet zich de wonderlijke situatie voor dat het centrale plein in de wijk voor de helft wordt beheerd door de gemeentelijke dienst parken (uitnodigend en dienstverlenend) en voor de helft door de dienst verkeer (handhavend en bureaucratisch). Dat helpt niet om er een uitnodigend plein van de maken voor anderen dan daklozen.
Google en Amazon nemen de wijken over
In de wijk Ballard was ik op bezoek bij Karen Ko en Thomas Withmore, beiden ‘neighbourhood district coordinator’ in noord Seattle. Hun achtergrond en manier van kijken is die van wat bij ons opbouwwerkers doen (empowerment bewonersgroepen en culturele minderheden) maar door de gemeente worden ze nu sterke aangestuurd als ogen en oren van het stadhuis. Interessant is dat de 7 wijkmanagers die Seattle na bezuinigingsrondes nog heeft tweewekelijks met de burgemeester aan tafel zitten om signalen uit te wijken door te geven en daar samen antwoorden op te vinden.
Hier zag en hoorde ik ook dat de bewonersmacht in de stad gestoeld is op twee pijlers die in de praktijk door elkaar heen lopen: de wijkplatforms en specifieke belangengroepen voor culturele minderheden, stadslandbouw, duurzaamheid, kunst etcetera. Buiten was me de grote ‘ballot drop box’ al opgevallen waarop in het Engels, Cambodjaans en Chinees de verkiezingsprocedure wordt toegelicht. De afspraak is namelijk dat de gemeente correspondeert in het Engels en de twee meest gesproken vreemde talen in de wijk. Kom daar in Nederland maar eens om.
Dat de wijkaanpak weer eens onder druk staat heeft ook te maken met de explosieve groeit van de creatieve klasse die afkomt op organisaties als Google en Amazon en het vrijzinnige klimaat van de stad. Ze lijken hele wijken over te nemen. De wijk South Lake wordt al beschouwd als de Amazonwijk. Karen en Thomas keken met gemengde gevoelens naar deze ontwikkelingen. Investeringen van bedrijven en gentrification kunnen mooie impulsen voor buurten zijn maar hebben wel als risico dat de wijkbewoners en kwetsbare groepen weggedrukt worden. Teken aan de wand dat dit spanningen oproept is dat het aanbod van Amazon om als cadeau aan de stad in South lake een prachtig park aan te leggen per referendum is weggestemd. De weerzin tegen de macht van Amazon won het van de verleiding dit cadeau te accepteren. En nu gaat Amazon op die plek gewoon bouwen.
Feesten met Lenin en de trol
Wie wat van de vrijzinnige cultuur van Seatlle wil proeven moet naar de wijk Fremont. Daar sta je ineens op het centrale plein ook in oog met een metershoog beeld van Lenin (!) en even verder ligt er een reusachtige trol onder een viaduct. De wijk staat bekend om zijn ‘art-guerilla’s’ die spraakmakende kunstwerken en straatparades oplevert en de wijk inmiddels tot toeristische attractie maakt. Hier voel je een gemeenschapszin die zich niet vanuit de overheid laat sturen. Rondlopend in die wijk begrijp ik nog beter waarom Jim Diers voor de wijkaanpak als slogan hanteert ‘why have a meeting when you can have a party?’ Zo is het maar net.
Reacties