13 juni 2014
Door Frans Soeterbroek
Reacties
Tags
checks and balances, complexiteit, fraude, semi-publieke organisaties, VestiaZeg het voort
“de bepaling werd geschrapt dat iedereen in de organisatie moest begrijpen hoe de contracten werkten”
De Volkskrant deed vanochtend verslag van het verhoor van Erik Staal oud-topman van corporatie Vestia voor de parlementaire enquêtecommissie die gaat over de drama’s bij de corporaties. Voorspelbare berichtgeving over het wel of niet nemen van de verantwoordelijkheid en het betuigen van spijt voor het grote fiasco met de derivaten. Op zich relevante vragen die echter wel afleiden van waar het vooral om gaat. Het is zaak om tussen de regels te blijven zoeken naar de belangrijkste lessen om maatschappelijke organisaties het spoor niet bijster te laten raken. Die lessen zitten verstopt in deze twee zinnen: “het treasurystatuut wordt aangepast zodat er niet langer 2 handtekeningen nodig zijn om een derivatencontract af te sluiten. De V. mocht voortaan ook gaan speculeren en de bepaling werd geschrapt dat iedereen in de organisatie moest begrijpen hoe de contracten werkten.”
Hier staat zo ongeveer alles wel in wat er mis ging en in de toekomst nog steeds mis kan gaan. Allereerst het ontbreken van de noodzakelijke checks and balances in bevoegdheden en procedures om ontsporiungen te voorkomen. Dat gaat zowel over de alleenheerschappij van Staal zelf, de ons kent ons cultuur in de wereld van bestuur en toezicht en de misplaatste daadkrachtcultuur waarin van de organisatie losgezongen types hun goddelijke gang kunnen gaan. Zo zou Vestia een tweehoofdige leiding krijgen maar kon Staal toen hij eenmaal was aangesteld de commissarissen ervan overtuigen dat het toch zonde van het geld was om naast hem een tweede bestuurder aan te wijzen. Daar ligt een belangrijke kiem voor de ellende.
Bij die checks and balances hoort uiteraard ook de vraag van wie de corporaties zijn. In de hele discussie over zeggenschap en toezicht gaat het alleen over de rollen van bestuur, de commissarissen en de toezichthoudende instanties en niet over het ontbreken van macht van de huurders en burgers. Enige nostalgie naar de tijd dat de mensen die zelf een woningbouwvereniging opzetten ook het bestuur vormden is om voor mij onbegrijpelijke reden niet zichtbaar in deze discussie. Het is echt een noodzakelijk tegenwicht voor publieke bestuurders die bankier en vastgoedondernemer gaan spelen. Als deze cultuur niet wordt doorbroken zullen burgers die dit niet accepteren toch gewoon hun eigen woningbouwverenigingen weer op moeten gaan richten. Dat is wat er gelukkig al steeds meer gebeurt. maar het wordt ook tijd dat de trap van bovenaf op dit punt wordt schoongemaakt. ik schreef er eerder dit blog over.
Die nostalgie naar vroeger wordt vaak afgedaan als een illusie omdat de wereld van grote geldstromen, bouw en vastgoed te complex is geworden om door leken bestuurd te worden. Dat brengt me bij wellicht wel het belangrijkste zinnetje uit het verslag: het schrappen van de bepaling dat iedereen in de organisatie de contracten moest begrijpen. Wat is dat toch eigenlijk een mooie formule ‘iedereen moet kunnen begrijpen wat en waarom we dit doen’ en hoe tekenend is het dat dit uitgangspunt bij Vestia zo zichtbaar in de prullenbak is gegooid.
Dat beroep op het accepteren van de complexiteit van deze wereld en dat je dat aan specialisten moet overlaten hoor ik vaak en werkt inmiddels als een groot vergif in de publieke sector. Complexiteit is geen gegeven maar onze eigen constructie waar we ook grenzen aan kunnen en moeten stellen. De systemen worden bewust complex gemaakt en gehouden om ze oncontroleerbaar te maken, er verdeel en heers mee te spelen en onbehoorlijk gedrag mee toe te dekken. Daar schreef in naar aanleiding van de affaires bij Vestia en het COA in 2012 dit blog over.
Ik stel voor dat we in de (semi-)publieke sector de formule dat iedereen moet kunnen begrijpen waarom bepaalde beslissingen worden genomen in ere herstellen als signaal dat we de lessen van Vestia wel degelijk begrijpen. U begrijpt als gemeenteraad niet meer hoe grond- en vastgoeddeals in elkaar zitten? Niet accepteren!. U begrijpt als toezichthouder niet meer waarom er steeds meer duurbetaalde functies bijkomen terwijl we zouden bezuinigen? Niet in mee gaan! En u begrijpt als toezichthouder niet waarom het bestuur zich in taal, salaris en beleid spiegelt aan de wereld van banken en vastgoed? Korte metten er mee maken! En laten wij afspreken dat we niet meer accepteren dat al die toezichthouders net doen of ze het allemaal wel begrijpen en het volstrekt logisch vinden wat er onder hun ogen gebeurt. Het begint er immers mee dat iemand durft te zeggen ‘hier snap ik echt niets van en dat ligt vast niet aan mij!’
Geef een reactie