Luisteren naar de foto’s van Burtynsky
Afgelopen zondagavond was ik in Muziekgebouw aan ’t IJ bij de premiere van de voorstelling Wrench ‘een choreografie van muziek en fotografie’ uitgevoerd door het experimentele muziekgezelschap Hexnut. Artistiek en zakelijk leider Ned Mcgowan zag een aantal jaren geleden de ‘manufactured landscapes’ van de Canadese fotograaf Edward Burtynsky en wist gelijk dat hij daar muziek bij/van wilde maken. Bij de opening van de Burtynsky-tentoonstelling in Huis Marseille in 2009 heeft Mcgowan hem aangesproken en toestemming gekregen om de foto’s te gebruiken. Nu was het zover en het werkte de beoogde wisselwerking tussen muziek en foto’s.
Hexnut speelt onder meer op zelfgebouwde muziekinstrumenten van bouwmateriaal en dat past goed bij de industriële landschappen van oliewinning, scheepswerven, mijnen en fabrieken op de foto’s van Burtynsky. Hexnut is engels voor moer en Wrench voor moersleutel, dus het bruggetje tussen het sleutelen aan toon en ritme van een experimenteel ensemble en het gesleutel aan de natuur op de foto’s is snel gemaakt.
BIk had vriend Herman van Tongerloo meegevraagd die zelf ook wel eens op de saxofoon speelt bij lezingen van fotograaf Raymond Rutting, improviserend op zijn foto’s. Zou dat een trend worden, fotografie en muziek als ‘gesamtkunstwerk’?In het programmaboekje stond nadrukkelijk dat de toeschouwer niet moest denken dat de foto’s slechts als decor voor de muziek dienden of dat de muziek slechts achtergrondmuziek bij de beelden was. Gestreefd werd naar ‘een zorgvuldig uitgebalanceerde choreografie tussen de twee elementen die gezamenlijk een verhaal vertellen, ideeën en emoties uitdrukken.’ Liefst 8 componisten hadden een selectie van de foto’s van Burtynsky gemaakt en daar muziek bij gecomponeerd.
De fotograaf was zelf speciaal uit Canada overgekomen om de premiere bij te wonen en het was spannend voor hem om te zien wat ze er van hadden gemaakt. Soms leek het op een fraaie diashow waar je met de muziek erbij even lekker in weg kon zinken maar er werd ook lustig gesneden in de beelden, heen en weer bewogen tussen beelden en in- en uitgezoomd. En ja, het werkte: muziek, zang (fraai vertolkt door operazangeres Michaela Riener) en beelden vormden samen 1 compositie. Voor mij waren de hoogtepunten: ‘pentimento ships’ met een repeterend gebruik van de fraaie en verontrustende foto’s van de scheepssloperijen in Bangladesh en ‘destroy , recycle, construct’ waarin de dynamiek van de industriële processen op de foto’s van Burtynsky door de muziek werd versterkt. Maar liefst 7 kwartier genieten was het. Mooi was het om te zien dat Burtynsky aan het einde op het podium kwam en als een van de makers (!?) van de voorstelling tussen de musici een componisten het applaus van het publiek in ontvangst nam.
Helaas is pas in september de kans deze voorstelling weer te zien, eerst in de Gaudeamus muziekweek in Utrecht en daarna op fotofestival Noorderlicht in Groningen. Meer info over Wrench op de website van Hexnut. Een mooi voorproefje van Wrench is te vinden op de site van het TV-muziekprogramma Vrije Geluiden (bekijk de aflevering van 8 mei 2011)
Tot slot toch nog even over Burtynsky. Voorafgaand aan de voorstelling werd hij samen met Mcgowan geïnterviewd. Daar werd hem gevraagd of hij zich een actievoerder voelt want zijn foto’s zijn nadrukkelijk een aanklacht tegen de vernietiging van onze natuurlijke hulpbronnen. Maar dat wil hij niet zijn. Hij wil juist dat zijn foto’s tegenstrijdige emoties oproepen: aantrekkingskracht en afkeer of wat hij noemt ‘forbidden pleasure’. Dat is vergelijkbaar met wat Simon Norfolk in zijn lezing in Breda sublieme schoonheid noemde: mooi en afschrikwekkend tegelijk. In de pauze kon ik Burtynsky nog even spreken en ik vroeg ‘m of de grote multinationals die hij met zijn foto’s lijkt aan te klagen zijn werk ook in de directiekamers hebben hangen. Ja, dat blijkt zo te zijn en daar heeft hij geen moeite mee. Hij vindt het juist erg leuk dat dezelfde foto bij Shell en bij Greenpeace hangt. Op zich spreekt het me erg aan als een fotograaf ruimte voor interpretatie laat en geen platte aanklachten maakt. Maar waar bij Norfolk het engagement en de sublieme schoonheid van het werk afspat heb ik bij Burtynsky toch het beeld van een gearriveerde fotograaf die het kunstje van de industriële landschappen te lang blijft uitmelken. Hij vertelde me ook dat hij deze zondag met een helikopter over Nederland was gevlogen en 500 foto’s had gemaakt, met name van het Rotterdamse havengebied. De helicopterpiltoot had hij ook maar gelijk naar de voorstelling meegenomen. En na een dagje Nederland verplaatst circus Burtynsky zich weer naar Londen.
Burtynsky had ook nog een nieuwtje: hij wil zich meer toe gaan leggen op filmen en op de combinatie muziek en fotografie. Hij heeft net een samenwerking met Phlip Glass achter de rug die zijn Low-symphony aan de fotoserie van Australische mijnen koppelde maar dat kwam niet veel verder dan bestaande monumentale muziek als soundtrack gebruiken onder een diashow. En dat haalt het toch niet bij wat Hexnut deze avond deed. De fotograaf leek ook wel onder de indruk van wat dit gezelschap presteerde want hij speculeerde er op om hen in te schakelen bij zijn nieuwe tentoonstelling in Londen. Terecht: muziek en foto kan een mooie combinatie zijn maar dat lijkt beter in handen van componisten te zijn dan van de fotograaf.
Geef een reactie